Ảnh hưởng của truyền hình nước ngoài tới công chúng Việt Nam

Về biên tập, biên dịch kênh chương trình nước ngoài trên truyền hình trả tiền quy định tại Điều 13, tất cả kênh chương trình nước ngoài trên truyền hình trả tiền tại Việt Nam phải được biên tập bảo đảm nội dung các kênh chương trình không trái với quy định của pháp luật Việt Nam về báo chí và quảng cáo. Nội dung kênh chương trình phim truyện cũng như các chương trình phóng sự, tài liệu của kênh tổng hợp, kênh giải trí tổng hợp, kênh thể thao, kênh ca nhạc phải được biên dịch 100%.

Ngoài ra, tại Đề án Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 của Bộ Thông tin và Truyền thông cũng quy định việc khai thác các nội dung từ kênh chương trình truyền hình nước ngoài tập trung vào tin thời sự quốc tế, khoa học, kỹ thuật, thể thao, giải trí và không vượt quá 30% tổng thời lượng phát sóng. Yêu cầu “không vượt quá 30% thời lượng phát sóng” cũng tiếp tục được đề cập trong Nghị định số 06/2016/NĐ-CP về quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ phát thanh - truyền hình do Chính phủ ban hành vào ngày 18/1/2016 và có hiệu lực kể từ ngày 15/3/2016. Trên thế giới rất nhiều quốc gia cũng có những quy định tương tự về tỷ lệ phát sóng kênh trong nước và ngoài nước, đa phần đều ủng hộ việc gia tăng thời lượng của các chương trình trong nước.

Nhìn chung các “nhà đài” đã tuân thủ nghiêm túc các quy phạm pháp luật trong vận hành và phát sóng các kênh chương trình nước ngoài tại Việt Nam, tạo ra môi trường hài hòa cho phát triển truyền hình cả trong và ngoài nước.

Discovery Channel - Kênh truyền hình khoa học khám phá nổi tiếng của Mỹ

Nhóm kênh nước ngoài được cấp phép

Kênh Khoa học - giáo dục (7 kênh): cung cấp những chương trình truyền hình về khoa học - công nghệ, giáo dục, thiên nhiên, môi trường, phim tư liệu... bổ sung kiến thức và kỹ năng cho khán giả truyền hình. Những kênh khoa học - giáo dục nổi bật như: Discovery, National Geographic Channel, Animal Planet chiếm được rất nhiều sự quan tâm và cảm tình của khán giả truyền hình Việt Nam. Đây là kênh giáo dục bổ ích và thú vị dành cho không chỉ giới trẻ mà khán giả mọi độ tuổi với những sở thích và mối quan tâm khác nhau.

Kênh Tin tức (7 kênh): bao gồm các kênh tin tức chuyên biệt của các hãng thông tấn lớn trên thế giới, phát tin 24/7, liên tục và khắp nơi trên thế giới với nhiều nội dung (thời sự, kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội...). Những kênh tin tức lớn trên thế giới như BBC, CNN, Bloomberg, NHK World, CNBC... đều xuất hiện tại Việt Nam, đem đến cho công chúng những tin tức thời sự của thế giới, với những góc nhìn đa chiều, chủ yếu các kênh này bằng tiếng Anh.

Kênh Giải trí tổng hợp và film truyện, nhóm kênh này chiếm số lượng đa số (trên 30 kênh), cung cấp các chương trình, thông tin giải trí với nhiều nội dung phong phú như phim ảnh, ca nhạc, hoạt hình, phong cách sống... Các kênh giải trí tổng hợp như Starworld, Cartoon Network hay AXN, Disney Channel, Outdoor Channel. Những kênh giải trí này còn được chuyên biệt hóa dành cho những nhóm đối tượng (Cartoon Network, Disney Channel), người yêu nhạc trẻ, kênh film ảnh hay giới showbiz (HBO, Starworld, Starmovie), kênh thể thao (Foxsports, Foxsports 2, Eurosport, Eurosport News )... góp phần lý giải sự thành công của các kênh tổng hợp với nhiều thể loại chương trình.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa thông tin như hiện nay, công chúng được tiếp xúc với mọi nguồn tin trên thế giới

Tác động tới công chúng Việt Nam

Bất cứ một loại hình truyền thông nào du nhập từ nước ngoài vào Việt Nam đều có những tác động nhất định tới công chúng bản địa. Theo nhà nghiên cứu Daya Kishan Thussu trong cuốn “Truyền thông quốc tế: Tiếp biến và thay đổi”(3), truyền thông quốc tế, trong đó có truyền hình góp phần làm hiện đại hóa xã hội bản địa, các dòng thông tin luân chuyển tự do khắp toàn cầu khi xâm nhập vào một quốc gia khác sẽ chuyển dịch cơ cấu xã hội đó từ truyền thống sang hiện đại.

Điều đó khá đúng với Việt Nam đặt trong bối cảnh cách đây hơn 20 năm. Thời gian đầu, những tin tức từ truyền hình quốc tế đã đem đến cho khán giả những nhận thức mới về thế giới, những xu hướng phát triển trên toàn cầu, giúp công chúng học tập và tiếp thu những giá trị tinh hoa của nhân loại.

Đối với giới trẻ, các kênh truyền hình nước ngoài là công cụ để học ngoại ngữ trong môi trường sinh ngữ, tức là học ngoại ngữ và hiểu biết về văn hóa của đất nước đó.

Các kênh truyền hình nước ngoài đã góp phần phổ biến phong cách sống, xu hướng của các quốc gia trên thế giới, đặc biệt những giá trị văn hoá, lối sống đến từ các nước phát triển như Mỹ, Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc... tạo ra bức tranh đa sắc trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân. Xã hội Việt Nam vì thế cũng du nhập nhiều giá trị văn hóa hiện đại của thế giới. Các trào lưu âm nhạc, ẩm thực, lối sống phương Tây và Nhật Bản, Hàn Quốc ngày nay trở nên rất quen thuộc tại Việt Nam.

Tuy nhiên, cũng cần nhắc đến những tác động tiêu cực mà truyền hình nước ngoài đem lại. Việc quá phụ thuộc hoặc quá tin vào những gì diễn ra trên truyền hình về mô hình phát triển phương Tây, mà nhiều người trẻ cho rằng là luôn tốt đẹp như một mô hình cần vươn tới. Trong khi thực tế, những gì diễn ra trên truyền thông Mỹ lại không hoàn toàn đúng trong thực tế.

TV có thể trở thành những tác nhân xã hội hóa quan trọng, có tác dụng định hướng nhận thức và lòng tin cho giới trẻ

Một khi phụ thuộc quá nhiều thông tin từ một/một vài kênh truyền hình sẽ dẫn đến những sai lệch trong nhận thức hay nhận thức không chính xác về một vấn đề nào đó. Nhất là giới trẻ khi tiếp thu thông tin chủ yếu từ truyền thông nước ngoài, mà không có nguồn thông tin so sánh trong thực tế, những người này có khả năng gặp phải rắc rối trong ứng xử, có thể gặp những yếu tố sốc văn hóa khi tiếp xúc thực tế, do tin rằng tất cả những gì diễn ra trên film ảnh, truyền hình là cuộc sống đời thường.

Ngoài ra, nếu tiếp thu quá nhiều từ truyền hình nước ngoài, có thể chịu tác động của “hiệu ứng quá tải”, dẫn đến những suy nghĩ lệc lạch, bao gồm suy giảm lòng tin vào những giá trị truyền thống, hướng tới cuộc sống hưởng thụ và đề cao thái quá cái tôi. Ví dụ, khi xem quá nhiều hình ảnh về lối sống xa hoa và đề cao tự do cá nhân trên các kênh truyền hình phương Tây, dẫn đến nguy cơ quên mất bản sắc đích thực của mình. Theo PGS.TS Phạm Thái Việt, trong những điều kiện nhất định, các phương tiện truyền thông đại chúng, đặc biệt là TV, có thể trở thành những tác nhân xã hội hóa quan trọng, có tác dụng định hướng nhận thức và lòng tin cho giới trẻ.

***

Trong bối cảnh toàn cầu hóa thông tin như hiện nay, công chúng được tiếp xúc với mọi nguồn tin trên thế giới. Vì thế, việc nhận thức đầy đủ những mặt tích cực cũng như tiêu cực từ truyền thông nước ngoài, trong đó, các kênh truyền hình đang phát sóng tại nước ta hiện nay sẽ giúp mỗi cá nhân trở thành một bộ lọc thông tin thông thái, để tự hoàn thiện bản thân. Và mỗi một cá thể tốt sẽ làm nên một cộng đồng tốt.

--
(1) Bùi Chí Trung, Đinh Thị Xuân Hòa (2015), Truyền hình hiện đại: Những lát cắt 2015 - 2016, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội
(2) Sài gòn giải phóng, http://www.sggp.org.vn/vietnam-hien-co-180-kenh-phat-thanh-truyen-hinh-quan g-ba-137067.html
(3) Daya Khishan Thussu, International Communication: Continuity and change, NXB Arnold 2006

Nguồn: Lý Thị Hải Yến/ nguoilambao.vn