Diễn xướng ca trù trong đời sống thường trên tem Bưu chính

(ICTPress) - Bộ Thông tin và Truyền thông vừa phát hành bộ tem: “Ca trù - Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp".

Hát ca trù là một bộ môn nghệ thuật truyền thống ở phía Bắc Việt Nam kết hợp hát cùng một số nhạc cụ dân tộc. Ca trù thịnh hành từ thế kỷ 15, từng là một loại ca trong cung đình và được giới quý tộc và trí thức yêu thích. Ca trù là một sự phối hợp nhuần nhuyễn và đỉnh cao giữa thi ca và âm nhạc.

Ngày 1/10/2009, tại kỳ họp lần thứ 4 của Ủy ban liên chính phủ Công ước UNESCO Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể Ca trù đã được công nhận là di sản phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Đây là di sản văn hóa thế giới có vùng ảnh hưởng lớn nhất Việt Nam, có phạm vi tới 15 tỉnh, thành phố phía Bắc. Hồ sơ đề cử Ca trù là di sản văn hóa thế giới với không gian văn hóa Ca trù trải dài khắp 15 tỉnh phía Bắc gồm: Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Giang, Bắc Ninh, Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình.

Một chầu hát cần có ba thành phần chính: Ca nương sử dụng bộ phách gõ lấy nhịp, Kép đàn chơi đàn đáy phụ họa theo tiếng hát và Quan viên thưởng ngoạn, thường là tác giả bài hát, đánh trống chầu chấm câu và biểu lộ chỗ đắc ý bằng tiếng trống.

Bài bản ca trù có nhiều loại. Phổ thông nhất là hát nói, một thể văn vần có tính cách văn học cao. Những bài hát nói nổi tiếng phải kể đến: "Tự tình", "Ngày tháng thanh nhàn", "Kiếp nhân sinh", "Chơi xuân kẻo hết xuân đi", “Hồng hồng, tuyết tuyết”, “Hương Sơn phong cảnh”, "Gặp xuân",“Xuân tình”, “Chưa say”, “Hát cô đầu”….

Vì là nghệ thuật âm nhạc thính phòng, không gian trình diễn ca trù có phạm vi tương đối nhỏ. Ca trù đã phát triển ở 15 tỉnh, thành phố trên cả Việt Nam có hoạt động thường xuyên và có kế hoạch luyện tập truyền nghề ca trù. Một số tỉnh thành phía Bắc, điển hình là các tỉnh có nhiều câu lạc bộ ca trù như: Câu lạc bộ Ca trù Lỗ Khê, CLB Ca trù Thăng Long, CLB Ca trù thôn Chanh (Phú Xuyên), CLB Ca trù Hà Nội, CLB Ca trù Cố Viên Lầu, Câu lạc bộ Ca trù Nguyễn Công Trứ, CLB Ca trù Cổ Đạm …

Bộ tem được thiết kế trên cơ sở làm việc và tư liệu cung cấp của chuyên gia âm nhạc Đặng Hoành Loan (nguyên Viện trưởng Viện Âm nhạc) người có công lớn tập hợp làm thành bộ hồ sơ trình lên UNESCO. Bộ tem được chuyên môn tư vấn và Viện trưởng Viện Âm nhạc Nguyễn Bình Định xác nhận.

Bộ tem gồm 3 mẫu và 1 bloc.

Họa sĩ Nguyễn Du, Tổng công ty Bưu điện Việt Nam cho biết họa sĩ đã thiết kế bộ tem theo phong cách đồ họa, diễn tả các hình thức diễn xướng ca trù trong đời sống thường nhật như hát chơi, hát ả đào (3-1) diễn ra ở nhà quan viên; Hát thờ (3-2) và Hát thi (3-3) diễn ra tại Đình làng; Hát chúc hỗ (Blốc) - Diễn tả cảnh hát ca trù tại Cung Diên thọ. Nền blốc là hình ảnh phù điêu đình Cả và hình ảnh Ngọ môn, cung điện triều Nguyễn (hình ảnh này miêu tả Ca trù đã tồn tại lâu đời, được phát triển rộng rãi từ dân gian đến tầng lớp vua chúa).

Bộ tem thiết kế không tràn lề, gồm 3 mẫu + 1 Blốc, Khuôn khổ tem 43 x 32 mm, blốc 95 x 65 mm, với giá mặt 3.000đ, 8.500đ, 10.500đ và 16.000đ.

 Minh Anh