Sưu tập tem kỷ niệm - một trong những sở thích phổ biến nhất trên thế giới

(ICTPress) - Sưu tập tem là một trong những sở thích phổ biến nhất trên thế giới hiện nay. Riêng ở Mỹ, số người sưu tập tem là khoảng 20 triệu người.

Con tem bưu chính đầu tiên, Penny Black, được phát hành ở Anh năm 1840 và đã ghi lại hình ảnh nữ hoàng Victoria thời trẻ. Số lượng các con tem kỷ niệm trên toàn thế giới đã lên đến hàng trăm tập và rất vô giá. Do đó những người sưu tập tem đã khoanh vùng phạm vi sưu tập của mình ở một số loại tem nhất định và một kiểu sưu tập tem phổ biến hơn cả là sưu tập tem kỷ niệm.

Ảnh: Stampuoso

Một con tem kỷ niệm được phát hành để vinh danh hay kỷ niệm một nơi chốn, sự kiện hay một con người. Hàng năm, bưu chính nhiều nước trên thế giới đã phát hành rất nhiều con tem như vậy, và thường xuyên tổ chức ngày phát hành đầu tiên ở những địa điểm liên quan tới các chủ thể của con tem.

Năm 1866, Vụ Bưu chính Mỹ, nay là Bưu chính Mỹ đã phát hành con tem được xem là con tem kỷ niệm đầu tiên của Mỹ - con tem về Lincoln trị giá 15 cent. Abraham Lincoln là người đầu tiên được vinh danh trên tem bưu chính Mỹ kể từ con tem đầu tiên được phát hành năm 1847. Công ty Tiền giấy Ngân hàng quốc gia đã in hơn 2.1 triệu con tem này.

Hiệp hội Tem Mỹ (APS) được thành lập năm 1886 để cổ vũ, hỗ trợ những người sưu tập tem. Hiện nay với 40,000 thành viên ở 110 nước, APS là một tổ chức phi lợi nhuận lớn nhất trên thế giới cho những người sưu tập tem. APS cung cấp một số dịch vụ và các cơ hội đào tạo cho phép các thành viên của mình tăng cường và nâng cao sở thích sưu tập đặc biệt này.

Fred Baumann là thành viên của APS đã 25 năm và gần đây là giám đốc quan hệ công chúng của tổ chức này. Vai trò của ông là thúc đẩy APS và các hoạt động của tổ chức, và sở thích chơi tem nói chung. Nhưng tem không chỉ là một công việc theo giờ hành chính đối với Baumann mà là sở thích của ông.

“Tôi thích thú sưu tập tem và thư sự kiện lịch sử, cũng như viết về những đề tài này. Tôi đã từng là biên tập viên của tờ tin tem của Linn từ năm 1987 đến 1988 và tại tờ Sưu tập Tem từ 1998 đến 2004. Tôi sưu tập tem Đức và trong gia đình tôi là người sưu tập thế hệ thứ ba, người đầu tiên là ông tôi. Tôi cũng sưu tậpBohemiavàMoravia,BosniavàHerzegovinavàDanzig, và tôi đã sưu tập 20 năm chuyên về lịch sử bưu chính thành phố Leipzig của Đức, cuối thế kỷ 15.

Baumann tin rằng sự phổ biến của việc sưu tập tem là nhờ khả năng tiếp cận của tem: “Nếu bạn có một thùng thư, bạn sẽ có một nguồn tem thư miễn phí, đã được sử dụng ở những lá thư được gửi đến. Những người sưu tập tem ở mọi lứa tuổi đã bắt đầu bằng việc nhúng nước những phong bì và tách những con tem ra.

Nhiều người sưu tập tem bắt đầu sở thích chơi tem chủ yếu từ những con tem kỷ niệm bởi vì nó xảy ra chưa quá lâu và có khả năng chi trả. Tuy nhiên, chi phí chỉ là một phần của sở thích. Những con tem kỷ niệm của Vương quốc Anh, Mỹ, Canada và nhiều nước khác rất rực rỡ, hấp dẫn và được thiết kế và in ấn kỹ lưỡng. Đó là những con tem nhỏ nhưng là những con tem sống động thể hiện những đại sứ của quốc gia và của nhân dân quốc gia đó.

Ngắm những con tem kỷ niệm phổ thông hơn Baumann cho biết thêm: “Ở Mỹ, con tem kỷ niệm về Elvis Presley được phát hành năm 1993 là con tem được nhiều người thích nhất từ trước tới nay với gần 125 triệu con đã được lưu giữ. Trên thực tế có một con tem kỷ niệm khác của Mỹ cũng rất nổi tiếng là con tem được phát hành để kỷ niệm 200 năm ngày sinh George Washington năm 1932 trị giá 2 cent, đã bán được 4.2 tỷ bản. Con tem này được nhiều người biết đến là do thiết kế sống động và được in trên nền tím khi cước thư trong nước tăng lên 3 cent vào cuối năm đó và hàng tỷ bản tem đã được bán vào những năm tiếp theo.

Bộ tem kỷ niệm lớn nhất đã từng được phát hành là bộ tem gồm 9 con tem được phát hành năm 1898 cho một cuộc triển lãm kỷ niệm việc khai khẩn vùng Tây nước Mỹ. Phần lớn những con tem này mô tả hoạt cảnh chiến thắng, trong đó có một người Anh điêng săn trâu từ trên lưng ngựa và một người lính cầm cờ và vẫy chiếc mũ trên đỉnh núi Rocky. Nhưng có một con tem giá 10 cent có tên “Những nỗi gian khổ của Sự di cư” - đã mô tả một cảnh di cư dữ dội, khốc liệt. Bộ tem đã giúp người xem hiểu được những thách thức giữa cái sống và cái chết mà những người khai hoang phải đối mặt”.

Ở nhiều nước đã có những cuộc tranh luận nóng bỏng về ai hay chủ thể nào sẽ được vinh danh trên tem bưu chính. Tiêu chí về chủ thể được vinh danh là rất khác nhau giữa các nước. Ví dụ ở Ấn Độ những con tem phần lớn là để kỷ niệm những cá nhân trong lĩnh vực chính trị, quân sự và tinh thần. Ở Vương quốc Anh và Canada, những con tem kỷ niệm thường là để kỷ niệm những nơi chốn hay những cá nhân bao gồm những công trình quan trọng, các viện và các tổ chức. Baumann kết luận: “Thời đại và khẩu vị đã thay đổi. Vương quốc Anh sản xuất ra con tem bưu chính gián keo đầu tiên trên thế giới vào năm 1840, nhưng đã không quan tâm đến việc vinh danh Shakespeare cho đến năm 1964. Nhưng vào năm 2005 nước này đã có những con tem chào mừng Thanh tra Morse, người muốn trở thành một triệu phú và chú gấu Paddington, nhân vật hoạt hình được rất nhiều trẻ em yêu thích.

Do đó làm thế nào để quyết định chủ thể nào hay nhân vật nào xứng đáng được vinh danh trên tem bưu chính? Ở Mỹ, Ban Tem được giao nhiệm vụ này. Các nhiệm vụ khác của ban này bao gồm đáp ứng các yêu cầu gửi thư từ catalog tem Mỹ, in và phân phối tem, và phát triển và sản xuất các sản phẩm tem. Bộ phận này cũng quản lý sự tham gia của Bưu chính Mỹ với APS và Hiệp hội đấu giá tem Mỹ.

Terry McCaffrey, giám đốc phát triển tem đã cùng làm với Bưu chính Mỹ gần 39 năm - trong đó 19 năm gần đây là ở Ban Tem. Ông là người thiết kế hình ảnh đầu tiên được Bưu chính Mỹ thuê và trong vai trò của mình là giám đốc nhiệm vụ chính của ông là theo dõi thiết kế các con tem bưu chính và đồ dung đi cùng tem. McCaffrey cũng theo dõi Ủy ban tư vấn tem của công dân (CSAC), là một cơ quan độc lập về các chuyên gia bên ngoài được Tổng giám đốc Bưu chính chủ định để xem xét và tập hợp những chủ đề và thiết kế tem bưu chính.

McCaffrey giải thích thêm: “Mỗi năm văn phòng của chúng tôi nhận được hơn 50.000 thư từ công chúng Mỹ liên quan đến tem và chủ đề tem. Trong số thư đó là hàng nghìn yêu cầu cho những ý tưởng tem mới. Công việc của tôi là đọc tất cả số thư này và xác định các chủ đề đáp ứng tiêu chí đã được CSAC đặt ra về chủ đề tem. Nếu chủ đề không đáp ứng được những tiêu chí này nó sẽ được xem xét trong quộc họp quý sau của CSAC. Việc xây dựng tem thông thường mất gần 2 đến 3 năm".

Các tiêu chí hướng dẫn chọn chủ đề tem của Bưu chính Mỹ:

- Một chính sách chung mà tem bưu chính Mỹ và những vật phẩm tem sẽ chủ yếu thể hiện các chủ đề liên quan đến nước Mỹ hoặc người Mỹ

- Người còn sống sẽ không được vẽ chân dung trên tem.

- Các sự kiện mang tính lịch sử sẽ được xem xét khi hơn 50 năm.

- Các con tem kỷ niệm hay các vật phẩm bưu chính vinh danh các cá nhân sẽ thường xuyên được phát hành hay liên quan đến những lễ kỷ niệm ngày sinh.

- Chỉ những sự kiện, con người và chủ đề mang tính quốc gia và tầm quan trọng sẽ được xem xét làm tem kỷ niệm.

- Không có con tem nào sẽ được xem xét phát hành nếu có một con tem cùng chủ đề đã được phát hành trong vòng 50 năm.

Một chủ đề đáp ứng và vượt qua những tiêu chí này là Elvis Presley. McCaffrey cho biết: Con tem này được phát hành năm 1993 và chưa con tem nào vượt qua con tem này vào thời điểm này - Elvis vẫn là vua. Mặc dù thậm chí không có cách chính xác nào chứng minh việc sở hữu chính xác những con tem này của những người sưu tập tem nhưng khoảng 125 triệu con tem Elvis đã được những nhà sưu tập và người hâm mộ sở hữu, thu được 26 triệu USD.

Tôi đã xem tất cả những con tem tôi đã được tham gia cùng với các con của tôi và tôi yêu từng con tem và từng kiểu của con tem. Tuy nhiên nếu tôi phải chọn một thì đó sẽ là con tem nửa bưu chính nửa từ thiện về chủ đề nghiên cứu ung thư vú (một con tem được phát hành để quên tiền cho một mục đích cụ thể, chẳng hạn như một việc từ thiện, và được bán cao hơn giá cước phí) được phát hành năm 1998. Ngoài một thiết kế tinh tế và một sự minh họa về một chủ đề khó về một chân dung sinh động, hình ảnh này đã tạo ra tiếng vang trong 10 năm qua và thu được 160 triệu USD cho nghiên cứu bệnh ung thư vú. Có nhiều thiết kế khác mà tôi đã rất thích thiết kế, minh họa hay chủ đề của nó nhưng tôi nghĩ con tem bán bưu chính về ung thư vú này là con tem quán quân ở tất cả các cấp độ”.

Một số người cho rằng tương lai của việc sưu tập tem là ảm đạm. Việc sử dụng Internet gia tăng đối với các nhu cầu bưu chính đang gây ra sự sụt giảm về lưu lượng thư và do đó tem ít được sử dụng hơn. Tuy nhiên, điện thoại là một sự thay thế cách mạng thư vật lý khi được xuất hiện vào thế kỷ 19 nhưng nó đã không chấm dứt việc gửi thư. Trên thực tế Internet đã mở ra các cơ hội mới cho sở thích này gồm cả việc nâng cao nhận thức của mọi người mà trước đây chưa làm được.

Nguyễn Đức

(Nguồn: Helen Norman, International Postal Technology)