Quá ít “cây bút cứng” viết về chính sách
Được xuất bản vào Fri, 13/03/2015 - 12:10
Số lượng “cây bút cứng” chuyên viết về chính sách còn quá ít. Nhiều nhà báo, phóng viên viết về chính sách còn rất thiếu kiến thức, kỹ năng phản biện, phân tích chính sách, có thể gây nhiễu thông tin.
Chính sách bị hủy bỏ vì báo chí "lên tiếng"
Sáng 12/3/2015, tại Hà Nội đã diễn ra Lễ khởi động Dự án Hợp tác truyền thông góp phần cải thiện chính sách kinh tế do Bộ Ngoại giao, Thương mại và Phát triển Canada phối hợp với Red Communication tổ chức.
Tại sự kiện này, nhà báo Phan Mạnh Quân, báo Thanh Niên đã phân tích rõ vai trò của báo chí, truyền thông đối với việc xây dựng chính sách pháp luật.
Theo nhà báo Phan Mạnh Quân: “Thời gian qua, báo chí đã tham gia tương đối tích cực trong việc xây dựng, giám sát tình hình thực hiện chính sách pháp luật. Năm 2014, tại Việt Nam đã bùng nổ các dạng bài viết phân tích, bình luận về các chính sách.
Điển hình như dự thảo thông tư của Bộ Công Thương về chính sách với việc kinh doanh, sử dụng bia rượu; dự thảo thông tư mua bán điện; thông tư nhập khẩu thiết bị máy móc của Bộ Khoa học Công nghệ...
Đã có những chính sách bất hợp lý bị báo chí lên tiếng phản đối và đã phải hủy bỏ ngay ngày đầu ban hành. Nhận thức rõ vai trò của báo chí, truyền thông cũng như nhu cầu ngày càng cao của người đọc, người xem trong việc thông tin phổ biến chính sách, nhiều cơ quan báo đã có chuyên mục riêng về phản ánh, bình luận chính sách pháp luật. Ví dụ InfoTV có chuyên mục Đối thoại chính sách, hoặc Báo Lao động thường xuyên có bài phân tích rất tốt về các chính sách”.
Cũng theo nhà báo Phan Mạnh Quân, mấy năm qua, truyền thông xã hội, đặc biệt mạng xã hội Facebook, có vai trò tương đối quan trọng trong việc đánh giá, giám sát, phản ánh ý kiến của người dân về những chính sách pháp luật liên quan đến doanh nghiệp, người dân.
Có khi truyền thông xã hội còn đi trước báo chí, lôi báo chí vào cuộc. Đôi khi các blogger, facebooker nhận thông tin từ báo chí nhưng đẩy vấn đề lên độ nóng cao hơn, khiến cho báo chí phải tiếp tục vào cuộc sâu hơn. Ngày càng có sự tương tác hiệu quả hơn giữa truyền thông xã hội với báo chí về các chính sách pháp luật.
 |
| Lễ khởi động dự án Hợp tác truyền thông góp phần cải thiện chính sách kinh tế thu hút sự tham gia của nhiều phóng viên, nhà báo. blogger, facebooker. Ảnh: B.M |
Còn đó rào cản thiếu thông tin
Đánh giá cao vai trò của báo chí song nhà báo Phan Mạnh Quân cũng thẳng thắn chỉ rõ những nhược điểm của báo chí, truyền thông xã hội trong việc phản biện, giám sát thực thi chính sách.
Mặc dù Quốc hội có yêu cầu rõ ràng về việc các cơ quan Nhà nước phải ngày càng công khai các dự thảo văn bản chính sách, thế nhưng thực tế thì mức độ công khai chưa cao, còn phải nhiều vấn đề cần khắc phục. Một số Bộ, ngành chỉ thực hiện một cách miễn cưỡng, không đầy đủ như chỉ công bố dự thảo 1, không công bố những dự thảo sau.
“Từ đầu năm đến nay, có những chính sách không thực sự minh bạch như chính sách tăng giá điện. Theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì cần phải lấy ý kiến người dân, doanh nghiệp, rồi công bố dự thảo trên website.
Song trước đợt điều chỉnh tăng giá điện, hầu như không có dự thảo phương án tăng giá điện được công bố công khai. Đến khi chính sách được ban hành thì đã khiến nhiều doanh nghiệp bất ngờ, bị ảnh hưởng không tốt tới kế hoạch sản xuất kinh doanh”, nhà báo Phan Mạnh Quân dẫn chứng.
Việc thiếu thông tin về các phương án đánh giá tác động, báo cáo kiểm toán độc lập về các chính sách cũng là một rào cản khiến báo chí, truyền thông khó có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.
Nhà báo Tư Giang cũng chia sẻ khó khăn trong quá trình tác nghiệp và nhấn mạnh: “Có rất nhiều ví dụ nhìn thấy hàng ngày về việc báo chí không biết cụ thể về việc xây dựng chính sách. Phóng viên “mù tịt” thì khó lập luận để thuyết phục xã hội”.
Quá ít “cây bút cứng”
Là một nhà báo đã qua 10 năm theo mảng chính sách, Việt Lâm, nữ phóng viên báo VietnamNet nhận định: “Có nhiều cách để báo chí góp phần cải thiện chính sách. Kiến thức phản biện, phân tích chính sách là yếu tố rất quan trọng đối với nhà báo. Thế nhưng nhìn nhận thực tế vẫn có rất nhà báo, phóng viên có kiến thức về chính sách, có khả năng viết bài phân tích phản biện chính sách chính xác, thấu đáo. Nhà báo có khả năng ảnh hưởng về việc xây dựng, ban hành chính sách lại càng ít.
Một trong những lý do chính dẫn tới tình trạng này một phần là do phóng viên, nhà báo thiếu hụt kỹ năng, kiến thức. Hầu hết các phóng viên, nhà báo khi viết về chính sách đều phải dựa vào ý kiến của chuyên gia. Trong khi đúng ra nhà báo phải có năng lực thẩm định xem ý kiến của chuyên gia có chuẩn không.
Chính vì hiện không có tiêu chí thẩm định nên phổ biến tình trạng mỗi báo nói 1 kiểu, gây nhiễu đối với độc giả và các nhà hoạch định chính sách”.
Các phóng viên, nhà báo viết chính sách đang rất cần được hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao kỹ năng phản biện và xây dựng chính sách phù hợp lòng dân.
Nắm bắt nhu cầu này, Bộ Ngoại giao, Thương mại và Phát triển Canada đang phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu truyền thông phát triển (RED) tổ chức Dự án Hợp tác truyền thông góp phần cải thiện chính sách kinh tế.
Ông Trần Nhật Minh, Giám đốc RED cho biết dự án được triển khai với mong muốn khá tham vọng là sẽ có nhiều cây bút chính sách hơn, chuyên mục chính sách được mở nhiều hơn, bạn đọc tương tác với tòa soạn nhiều hơn, facebooker tương tác với báo chí nhiều hơn độ kết nối giữa báo chí với các tổ chức xã hội nhiều hơn...
Dự kiến dự án sẽ nâng cao kỹ năng phân tích chính sách cho 150 học viên là nhà báo, facebooker, đại diện tổ chức xã hội, các chuyên gia; thu hút 1.000 lượt nhà báo, chuyên gia, đại diện tổ chức xã hội, đại diện người dân, cơ quan Nhà nước tham gia vào các hoạt động phân tích – truyền thông chính sách, các phiên đối thoại chính sách; Kênh Chính sách thu hút cộng đồng quan tâm 10.000 thành viên.