Bộ sách về Đế chế La Mã xuất bản tại Việt Nam

Được mệnh danh là “Đế chế không có điểm kết thúc”, Đế chế La Mã sở hữu quy mô lên đến hàng vạn dặm trải dài từ Á sang Âu, với vô số thành tựu ưu việt về cả văn hóa, công nghệ hay quân sự đương thời. Nhưng sau gần 13 thế kỷ, Đế chế này đã đi tới kết cục không thể tránh khỏi mặc cho những gì đã đạt được.

Ra mắt lần đầu vào năm 1776, “Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” (tên tiếng anh: The decline and fall of the Roman Empire) của Edward Gibbon là một trong những bộ sách tham vọng, đồ sộ và kinh điển nhất về lịch sử văn minh thế giới mà bất kì ai mong muốn tìm hiểu về đề tài này không thể không đọc qua.

Tác phẩm này được coi là thành tựu của thời đại (thế kỷ 18) và được nhiều người coi là tác phẩm vĩ đại nhất của lịch sử từng được viết ra. Nó gây tác động lớn tới các nhà văn, sử gia lẫn chính trị gia cùng thời. Những nhân vật lớn như Isaac Asimov, Winston Churchill hay Virginia Woolf đều thừa nhận rằng mình chịu ảnh hưởng lớn từ tác phẩm lẫn lối viết châm biếm đặc trưng của ông.

Một tác phẩm ra đời cách đây gần 250 năm

Tác phẩm được xuất bản trong khoảng thời gian 1776-1788 (trong suốt 12 năm), bao gồm 6 quyển; với lịch sử trải dàinhơn 13 thế kỷ (từ năm 98 đến khi Constantinople thất thủ vào năm 1453) và với phạm vi phủ rộng khắp, không chỉ giới hạn tên gọi “La Mã” trong châu Âu thế kỷ 18 và thời hiện đại, mà còn nhắm vào phần phương Đông của toàn bộ tổng thể Đế chế La Mã – tức Đế chế Byzantine (Đông La Mã).

Điều này giúp gợi lên cảm quan về tầm mức vĩ đại phủ khắp của Đế chế La Mã, đồng thời gợi lên một nỗi niềm đầy suy tư: “thay vì tra vấn xem tại sao Đế chế La Mã bị phá hủy, chúng ta đúng ra phải lấy làm ngạc nhiên rằng làm sao nó tồn tại được lâu đến thế.”

Bộ sách đồ sộ và kinh điển về một trong những nền văn minh vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại

Bộ sách không chỉ nói về nguyên nhân suy tàn và sụp đổ của La Mã mà còn tái hiện không khí của cả một thời đại. Hơn một ngàn trang sách cũng không phải là quá đáng đối với một công trình bao trọn 13 thế kỷ văn minh La Mã.

Bộ sách kể câu chuyện về số phận của một trong những nền văn minh vĩ đại nhất thế giới, về những thành tựu triết học, văn chương, tôn giáo, ngôn ngữ cho đến pháp luật, và dân tộc chí, về những người cai trị, về chiến tranh và xã hội, và những sự kiện dẫn đến sự sụp đổ thảm khốc của La Mã bất chấp mọi thành tựu quân sự và văn minh mà đế chế này từng kế thừa và đạt được. Đồng thời, tác giả cũng nêu bật rất nhiều sự kiện quan trọng trong câu chuyện vĩ đại về sự sụp đổ của Đế chế La Mã.

Bộ sách này dành cho ai?'

“Nhìn lại về quá khứ, soi vào các đế chế trỗi dậy rồi suy tàn theo dòng chảy lịch sử, và ta có thể thấy trước được tương lai.” - Hoàng đế La Mã - Marcus Marcus Aurelius. “Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” nhắc đến toàn bộ thế giới cổ đại từng lưu dấu chân của quân đội La Mã: các nền văn hóa ảnh hưởng đến La Mã hoặc chịu ảnh hưởng của La Mã. Đối với những độc giả mong muốn tìm hiểu về nền văn minh La Mã, bộ sách này của tác giả Gibbon chắc chắn sẽ giúp bạn vén mở những chân trời mới lạ.

Đối với đại bộ phận độc giả hiện đại nói chung và giới nghiên cứu nói riêng, bộ sách của Gibbon có vai trò đặc biệt quan trọng khi ngày càng có nhiều người mang tư tưởng bi quan về tương lai của văn minh Tây phương. Từng có ý kiến cho rằng: Những căn nguyên dẫn đến sự suy tàn và sụp đổ của La Mã cũng chính là những gì sẽ dẫn đến sự suy tàn và sụp đổ của nền cộng hòa và văn minh hiện tại của phương Tây.

Do vậy, “Sự suy tàn và sụp đổ của Đế chế La Mã” có thể coi là một cuốn cẩm nang giúp thuận tiện
tìm hiểu ngọn nguồn sự suy bại trong các đế chế cũng như các nền văn minh khác.

Về phiên bản Tiếng việt

Bộ sách này của Gibbon đã được dịch lần đầu ở Nhật vào năm 1939-1940. Ở Trung Quốc xuất bản vào năm 1981, rồi 1982, 1997, 2003, 2004, và 2008. Sau đó đã có rất nhiều bản dịch xuất hiện, gần nhất là năm 2020.

Bản Tiếng việt lần đầu tiên được dịch và xuất bản tại Việt Nam do dịch giả Thanh Khê thực hiện trong thời gian rất dài, từ năm 2014. Tổng số tập sách: Được chia thành 3 tập. Tất cả để góp phần tương xứng với tầm quan trọng của một tác phẩm viết về một nền văn minh quá vĩ đại.

Phiên bản Tiếng việt sử dụng là phiên bản rút gọn của NXB Random House in năm 2009, được tin tưởng giao cho Hans-Friedrich Mueller (hiện là Giáo sư Văn học cổ điển; hiện đại tại Đại học Union, New York) biên tập, dựa trên việc rút kinh nghiệm từ những bản rút gọn trước đó, đặc biệt là phần tôn giáo, phần nổi bật và đặc sắc nhất trong tác phẩm của Gibbon; giúp cho tác phẩm đã ra đời cách đây gần 250 năm được cô đọng, dễ đọc và tiện dụng hơn với độc giả thời nay; nhưng vẫn đảm bảo không làm mất đi
những nội dung chính và tinh thần của tác giả và tác phẩm.

Kết thúc 7 năm chuyển dịch bộ sách đồ sộ này, dịch giả Thanh Khê cũng đã bày tỏ: “Nói về một hành trình dài nhường ấy thì biết bao nhiêu cho đủ. Đã đến lúc kết lại bằng mấy lời. Dù bạn có đồng ý đến đâu với "các nguyên nhân" mà Gibbon đúc kết, lợi ích thu được từ tác phẩm này thật rõ ràng. Hơn 1000 trang sách cũng không phải là quá đáng đối với một công trình bao trọn 13 thế kỷ văn minh La Mã, và không chỉ nói về La Mã. Gibbon chủ yếu tập trung ở đế chế phương Tây, dù đúng là ông có lần theo tàn dư của danh xưng La Mã cho đến ngày Constantinople thất thủ lần sau cuối (1453).

ND