Cuốn tiểu sử âm nhạc quan trọng, được giới phê bình đánh giá cao

“Mozart” (tên tiếng Anh: “Mozart: A life”) là một trong hai cuốn tiểu sử âm nhạc quan trọng nhất của Maynard Solomon được giới phê bình đánh giá cao.

Xuất bản lần đầu năm 1995 tại Mỹ, tác phẩm từng lọt vào vòng chung kết giải Pulitzer hạng mục tiểu sử vào năm 1996 và nay đã có mặt tại Việt Nam, nối tiếp cuốn sách về Beethoven trong dự án Tủ sách Âm nhạc của Omega+.

Tác giả Maynard Solomon (1930 – 2020) là một nhà âm nhạc học, nhà sản xuất thu âm nổi tiếng và là người đồng sáng lập của Vanguard Records. Ông đã có nhiều nghiên cứu tiểu sử về các nhà soạn nhạc cổ điển của Vienna được giới phê bình đánh giá cao, trong số đó không thể không kể đến Beethoven, Mozart và Schubert.

Với Tiểu sử Mozart, Solomon đã dành nửa thế kỷ tìm lọc thông tin để viết một tác phẩm chuyên sâu về cuộc sống, niềm đam mê và tính cách của Mozart, trong đó có nhiều tư liệu chưa từng xuất hiện trong bất kỳ tiểu sử nào trước đó về nhà soạn nhạc vĩ đại này.

Mozart chính là đức thiên nhân, là thiên đỉnh hội tụ đủ mọi điều mỹ thể của sắc trời âm nhạc." (Tchaikovsky). "Địa hạt" nào Mozart đặt bút cũng đều để lại những tác phẩm mãi lưu danh, dù là sáng tác cho những nhạc cụ ông yêu thích đến nhạc cụ ông không "ưa", từ nhạc thính phòng đến giao hưởng, từ nhạc tôn giáo đến thế tục, đến cả các tác phẩm viết cho những người ông yêu mến và thậm chí những người ông chủ tâm "cà khịa". Tập hợp tất cả lại, chúng ta có một Mozart đa dạng thể loại, phong cách và sắc thái mà chúng ta biết đến ngày nay.

Từng có rất nhiều nghiên cứu tập trung phân tích Mozart từ góc nhìn chuyên môn sâu về âm nhạc, nhưng còn một khía cạnh mà rất ít tác phẩm về Mozart đề cập đến. Đó là cuộc đời, gia đình, tính cách, đặc biệt là tuổi thơ của ông tại quê hương Salzburg, thứ đã định hình nên âm nhạc Mozart về sau.

Trong cuốn tiểu sử này, Solomon, với giọng kể khách quan cùng rất nhiều trích dẫn từ các bức thư của Mozart hay những người thân, đã giúp chúng ta được thấy người nhạc sĩ vĩ đại ở một góc nhìn khác biệt, đời thường và gần gũi hơn. Cuốn sách cung cấp một câu chuyện hấp dẫn, thậm chí ít được biết tới bao gồm các sự kiện, các bước ngoặt từ khi ông sinh ra vào năm 1756 và thời thơ ấu ở Salzburg, cho đến thập niên đặc biệt của những buổi biểu diễn nổi tiếng ở các thủ đô châu Âu, nơi ông được các gia đình hoàng gia và khán giả yêu mến, tôn vinh như một thiên tài kỳ lạ.

Thay vì tiếp cận từ phương diện một thần đồng âm nhạc, tác giả khai thác góc độ một người đàn ông lớn lên dưới cái bóng của người cha khắt khe, người luôn bảo vệ thái quá và ghen tị với món quà kì diệu của con trai mình. Điều này dẫn đến những bất ổn trong mối quan hệ cha con, thứ có ảnh hưởng rất lớn đến con người và âm nhạc Mozart sau này.

Cuốn sách cũng kể lại các bước thăng trầm của Mozart từ địa vị là người con được yêu thích của Salzburg trong những năm 1770, đến hành trình chinh phục Vienna cùng cuộc hôn nhân ở đó, từ những thăng trầm tài chính cho đến những nỗi sầu muộn ngày càng sâu sắc, cuối cùng kết thúc với sự ra đi ở tuổi còn rất trẻ của ông năm 1791… Đó là hình ảnh một Mozart gần như phải ăn xin những năm tháng cuối đời, mặc cảm về người vợ Constanze bị kẻ khác tước đoạt, phẫn uất vì hầu như không theo ý muốn của cha mình, nhưng vẫn can đảm và kiên trì rèn luyện một thẩm mỹ âm nhạc mới.

Qua phân tích các khía cạnh tâm lý cũng như các mối quan hệ xung quanh, cuốn sách đã tái hiện một Mozart rất trần thế với tính cách ngang ngược, sở thích tinh quái; một Mozart luôn bị giằng co giữa những “món nợ” với gia đình, một Mozart đã phải chiến đấu chật vật để thoát khỏi huyền thoại về một thần đồng mà theo đó tài năng là do trời ban… Và như thế, đây là chân dung một Mozart bình dị mà không kém phần vĩ đại, một thiên tài giữa những rắc rối, khổ đau đời thường…

ND