Viễn thông Trung Quốc tái cấu trúc như thế nào?

(ICTPress) - Là quốc gia đông dân nhất thế giới, Trung quốc đã phát triển mạnh mẽ công nghiệp và dịch vụ viễn thông để trở thành quốc gia có số lượng thuê bao điện thoại nhiều nhất thế giới. Cùng với sự phát triển về công nghệ và dịch vụ, viễn thông Trung quốc đã nhiều lần tiến hành cải tổ quản lý và tái cấu trúc doanh nghiệp. Những đổi mới và cải tổ trong tiến trình phát triển của  viễn thông Trung quốc là những kinh nghiệm quý giá để các quốc gia khác có thể tham khảo.

Những cái “nhất”

Tháng 4 năm 2009, ngành viễn thông Trung quốc đã công bố con số 1 tỷ thuê bao điện thoại trên toàn quốc và trở thành quốc gia có số thuê bao điện thoại nhiều nhất thế giới. [1,2]

Theo báo cáo nghiên cứu thống kê của Ericsson [2], đến quý 3 năm 2011, Trung quốc có 900 triệu số điện thoại di động và là nước có số điện thoại di động nhiều nhất thế giới, thứ tự xếp hạng tiếp theo về các quốc gia có nhiều điện thoại di động là Ấn độ rồi đến Hoa kỳ. Khu vực châu Á – Thái bình dương, với sự góp mặt của Trung quốc và Ấn độ, là khu vực có tốc độ phát triển mới điện thoại di động cao nhất thế giới hiện nay.

Với dân số 1,3 tỷ người và hơn một tỷ thuê bao điện thoại, Trung quốc là quốc gia đông dân nhất thế giới, có số thuê bao điện thoại nhiều nhất thế giới, có mạng thông tin di động lớn nhất thế giới…Tuy nhiên, với những cái nhất đó, viễn thông Trung quốc đã có quá trình phát triển phức tạp với nhiều lần tái cấu trúc.

Ở quốc gia đông dân này, độc quyền viễn thông được phá bỏ vào năm 1993. Giai đoạn mở cửa cạnh tranh đã đặt nền tảng quan trọng và tạo đà cho sự tăng trưởng nhanh chóng của viễn thông Trung quốc ở thị trường nội địa và đặt nền tảng cho những bước tiến sau này của viễn thông Trung quốc ra thị trường thế giới. Ở những giai đoạn tiếp theo, để tạo nên động lực mới cho sự phát triển và phù hợp với xu thế chung của thế giới, Trung quốc cũng không ngừng cải tổ quản lý nhà nước và nhiều lần tái cấu trúc các doanh nghiệp viễn thông. Điều đó đã tạo nên  sức mạnh mới cho sự phát triển.

3 lần tái cấu trúc các doanh nghiệp viễn thông

Tái cấu trúc lần thứ nhất:

Sau thời kỳ độc quyền kéo dài sự trì trệ, việc mở cửa cạnh tranh vào năm 1993 đã tạo nên diện mạo mới và cùng với mở cửa cạnh tranh chính là sự khởi động việc tái cấu trúc lần đầu  tiên. Thị trường viễn thông Trung quốc giai đoạn mở cửa cạnh tranh từ 1993 đến 1998 đã tạo ra vô số cơ hội đầu tư, kinh doanh…Các hãng cung cấp thiết bị viễn thông nước ngoài tấp nập tìm đến thị trường Trung quốc trong thời kỳ này. Nhiều hợp đồng lớn nhỏ đã được ký kết và triển khai tạo nên diễn mạo mới cho ngành viễn thông Trung quốc. Các doanh nghiệp nội địa Trung quốc đã có những thay đổi đáng kể và tích lũy được nhiều kinh nghiệm học hỏi từ các doanh nghiệp nước ngoài [3]. Giai đoạn mở cửa cạnh tranh này đã tạo nên những đột phá với sự ra đời của các nhà khai thác viễn thông mới tạo nên những bước phát triển mạnh mẽ về mạng lưới, dịch vụ và số lượng thuê bao.

Năm 1994 được đánh dấu là một năm quan trọng trong lần tái cấu trúc thứ nhất với việc hai công ty China Unicom và China Jitong Telecom cùng được thành lập vào năm 1994.

Việc chia tách các dịch vụ bưu chính và các dịch vụ viễn thông được tiến hành vào năm 1997.

Giai đoạn này, từ 1993 đến 1998,  Trung quốc có tới 7 nhà khai thác mạng viễn thông lớn là: China Unicom, China Telecom, China Netcom, China Mobile,  China Satellite, , China Tietong và China Jitong.

Tái cấu trúc lần thứ hai:

Tiếp theo sự ra đời của  Bộ công nghiệp thông tin trên cơ sở hợp nhất Bộ Bưu chính Viễn thông và Bộ Công nghiệp điện tử, năm 1998, các doanh nghiệp viễn thông cũng được tổ chức lại theo nhiệm vụ mới.

Hai nhà khai thác China Telecom và China Mobile được thiết lập lại cấu trúc vào năm 2000. Cùng năm đó, China Unicom mở rộng kinh doanh ra thị trường nước ngoài. Năm 2001, công ty Tiettong cũng được tổ chức lại. Đầu năm 2002, China Telecom thiết lập cấu trúc theo mô hình quản lý vùng “5+1” đối với thị trường nội địa và cũng vươn ra thị trường nước ngoài từ giữa năm đó.

Thời kỳ này Trung quốc cũng vẫn có 7 nhà khai thác mạng viễn thông lớn là: China Unicom, China Telecom, ChinaNetCom (CNC), China Mobile,  China Satcom, China Tietong và China Jitong. Tuy nhiên đã có sự thay đổi về cấu trúc và chức năng hoạt động của các công ty này so với trước đây.

Trung quốc với số dân đông nhất hành tinh, còn có những đặc điểm địa hình, thời tiết, khí hậu  đa dạng; có sự khác biệt lớn về kinh tế giữa các thành phố và nông thôn, khác biệt lớn giữa sự phát triển nhanh, mạnh ở khu vực phía đông gần biển với so sự phát triển chậm hơn ở các địa phương nằm sâu trong đại lục và các khu vực phía tây, phía bắc. Để phù hợp với yêu cầu thực tế, viễn thông Trung quốc đã áp dụng nhiều công nghệ để phát triển mạng và dịch vụ. Thời kỳ này:ChinaUnicom sử dụng cả công nghệ GSM và CDMA cho thông tin di động và các công nghệ khác cho mạng cố định. China Mobile sử dụng công nghệ GSM. China Telecom, China Tietong và CNC quản lý và phát triển mạng và các dịch vụ viễn thông cố định.China  Satcom quản lý mạng và dịch vụ vệ tinh.

Giai đoạn này các cơ chế chính sách của nhà nước về cạnh tranh ngày càng được hoàn thiện phù hợp với tình hình thực tế trong nước và nước ngoài đã hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa cạnh tranh vừa hợp tác phát triển.

Từ 1998 đến 2003, mức độ tăng trưởng hàng năm trong lĩnh vực viễn thông của Trung quốc đạt khoảng 15%; từ 2004 đến 2008, mức độ tăng trưởng hàng năm này đạt mức cao hơn 10%. 

Tái cấu trúc lần thứ ba

Sau một chặng đường phát triển, những thành tựu lớn cũng thường đi kèm một số vấn đề bất cập, đặc biệt là vấn đề cơ cấu tổ chức. Chính vì vậy, quá trình tái cấu trúc lần thứ 3 được khởi động từ cuối năm 2008 và triển khai vào năm 2009.

Để phù hợp với tình hình mới và tạo động lực cho giai đoạn phát triển mới, các công  ty khai thác viễn thông lớn đã được sắp xếp, tái cấu trúc lại như sau:

China Mobile và China Tietong sáp nhập hợp nhất thành China Mobile. CNC (China NetCom) sáp nhập với mảng GSM (mạng, dịch vụ, quản lý… GSM) của China Unicom để trở thành China Unicom vào tháng 1 năm 2009. Mảng CDMA  (mạng, dịch vụ, quản lý…CDMA) của China Unicom được nhập vào China Telecom và một bộ phận của China Satcom để trở thành China Telecom. Phần còn lại của China Satcom vẫn giữ nguyên chức năng và kế thừa tên gọi của công ty China Satcom.

Sau lần tái cấu trúc thứ 3 này, Trung quốc đã có các nhà khai thác lớn có đầy đủ sức mạnh và kinh nghiệm để làm hoàn toàn làm chủ thị trường trong nước và vươn ra kinh doanh ở các thị trường nước ngoài.

Cổ phần hóa và niêm yết trên thị trường chứng khoán

Để thu hút đầu tư nước ngoài và đầu tư từ nhiều nguồn lực khác nhau, cả 3 công  ty khai thác viễn thông lớn của Trung quốc là China Mobile, China Telecom và China Unicom đã được cổ phần hóa và niêm yết trên các  thị trường chứng khoán quốc tế như: thị trường chứng khoán New York, Hongkong…

China Mobile là mạng thông tin di động lớn nhất thế giới, có số lượng khách hàng lớn nhất thế giới hiện nay với hơn 500 triệu thuê bao di động. Công ty này có tới gần 150 ngàn nhân viên. Từ năm 1997, China Mobile đã niêm yết trên thị trường chứng khoán Hongkong và cũng đã niêm yết trên thị trường chứng khoánNew York.

China Telecom quản lý mạng cố định lớn nhất với gần 200 triệu đường dây đang hoạt động, mạng băng rộng với hơn 50 triệu khách hàng sử dụng dịch vụ băng rộng, mạng di động EVDO với hơn 100.000 trạm EVDO. Công ty này được niêm yết trên thị trường chứng khoán Hongkong từ năm 2002. Không chỉ khai thác ở cả 31 tỉnh/ thành phố của thị trường nội địa, China Telecom đã có chi nhánh ở nhiều nước châu Phi, châu Âu và Hongkong Macao…

China Unicom quản lý mạng GSM và WCDMA ở cả 31 tỉnh/thành phố, các đặc khu và các khu tự trị. Công ty này đã được niêm yết ở 3 thị trường chứng khoán:Hongkong,New Yorkvà Thượng hải.

Các nhà doanh nghiệp viễn thông Trung quốc tăng cường năng lực quản lý cấp cao và phân cấp mạnh cho các cấp điều hành. Không dừng ở hàng tỷ thuê bao ở thị trường nội địa, các doanh nghiệp viễn thông Trung quốc đã và đang tích cực tìm kiếm cơ hội đầu tư và kinh doanh tại các thị trường khác. Các thị trường đang được ngành viễn thông Trung quốc đặc biệt quan tâm hiện nay là châu Phi và một số nước cộng hòa thuộc Liên bang xô viết trước đây. 

Quản lý nhà nước trong lĩnh vực viễn thông

Trong giai đoạn từ 1993 đến 1998, Bộ Bưu chính Viễn thông của Trung quốc đã có vai trò hết sức quan trọng trong việc mở cửa cạnh tranh. Chính sách mở cửa đã tạo nên những động lực cho việc mở rộng mạng và dịch vụ viễn thông, ứng dụng công nghệ cao, đổi mới cách thức kinh doanh, phát triển doanh nghiệp. Thời kỳ này, ở Trung quốc còn có Bộ Công nghiệp điện tử, Bộ này chịu trách nhiệm quản lý nhà nước trong lĩnh vực công nghiệp điện tử - viễn thông.

Để quản lý nhà nước phù hợp với xu thế phát triển, Bộ công nghiệp thông tin đã được thành lập vào năm 1998 trên cơ sở hợp nhất Bộ Bưu chính Viễn thông và Bộ Công nghiệp điện tử. Chính việc hợp nhất này đã tạo nên sức mạnh mới để viễn thông Trung quốc không chỉ phát triển khai thác mạng và dịch vụ trong thị trường nội địa với mà còn tạo nên nền  tảng công nghiệp vững chắc để cung cấp các hệ thống thiết bị viễn thông từ nhỏ đến lớn cho khắp thị trường trong nước và nước ngoài.

Nhờ có chính sách và sự hỗ trợ của chính phủ Trung quốc, từ các cơ sở sản xuất cáp và các thiết bị điện tử giản đơn trước đây, bước sang thời kỳ mới kể từ sau năm 1998, một số xí nghiệp thiết bị điện tử viễn thông Trung quốc đã phát triển nhanh chóng thành những doanh nghiệp có tên tuổi trên thế giới như ZTE, Huawei…

Quản lý nhà nước về viễn thông đóng vai trò quan trọng trong công tác tối ưu hóa việc xác định và việc sử dụng các nguồn tài nguyên, phân bổ các nguồn lực và các thông tin xã hội, khuyến khích phát triển cạnh tranh và sáng tạo. 

Tiếp tục đổi mới phát triển

Tuy nhiên, đánh giá của các chuyên gia cho thấy, sự phát triển của Trung Quốc hiện nay phần nhiều dựa vào đầu tư khai thác tài nguyên thiên nhiên, nhân công giá rẻ. Thu nhập không đồng đều bắt nguồn từ sự khác biệt giữa lợi nhuận và tiền công, hộ gia đình giàu và nghèo, các tỉnh ven biển và khu vực bên trong lục địa, các thành phố và vùng nông thôn. Nhà nước vẫn nắm vai trò chủ đạo đối với hầu hết thị trường dịch vụ quan trọng ở Trung Quốc, bao gồm cả viễn thông, các doanh nghiệp viễn thông mặc dù đã cổ phần hóa nhưng nhà nước vẫn nắm vai trò chủ đạo. Các doanh nghiệp nhà nước được vay vốn với lãi suất ưu đãi từ ngân hàng nhà nước nhưng hiệu quả kinh doanh và thực tế đóng góp cho xã hội chưa đạt mức mong đợi. Đây là nguyên nhân chủ yếu của sự phát triển không cân đối của Trung Quốc. Theo thống kê năm 2010, các ngành dịch vụ chỉ làm ra 43% GDP và tạo việc làm cho 35% lực lượng lao động của Trung Quốc. Các quốc gia ở giai đoạn phát triển như Trung Quốc hiện nay thường cần phải có ngành dịch vụ chiếm 60% GDP [4].

Tuy chính sách mở cửa đã được thực hiện từ nhiều năm nay, nhưng trong một số lĩnh vực vẫn tồn tại những tấm “cửa kính” khiến các doanh nghiệp tư nhân chỉ có thể nhìn thấy mà không thể bước vào. Nhận ra những điểm yếu này, Chính phủ Trung quốc đang tiếp tục đưa ra các biện pháp nhằm mở những chiếc "cửa kính" cho phép doanh nghiệp tư nhân tham gia nhiều hơn trong các lĩnh vực dịch vụ.

Trong bài phát biểu thường niên tại Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc, tháng 3/2011, Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo đã tổng kết công việc của chính phủ trong năm 2010, đưa ra những ưu tiên cho năm 2011 và kế hoạch năm năm tiếp theo được thông qua tại Đại hội. Chính phủ Trung quốc đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 7% cho năm 2011-15. Tuy nhiên, cần nhìn nhận một cách linh hoạt về các con số, trên thực tế, Trung Quốc đã vượt qua mục tiêu 7,5% trong năm năm qua. Mục tiêu khiêm tốn như vậy không ngăn cản tỷ lệ tăng trưởng thực tế trong giai đoạn này của Trung Quốc là hơn 11%. Tuy nhiên, việc đặt mục tiêu thấp hơn cho giai đoạn 2011-15 cho thấy rằng mô hình tăng trưởng đã bắt đầu được chú trọng không kém gì tốc độ tăng trưởng. Bên cạnh những nhiệm vụ hàng đầu cần thực hiện triệt để như bình ổn giá cả và an ninh quốc gia thì vấn đề tăng cường năng lực sáng tạo của quốc gia đang được đặt ra như một yêu cầu cấp thiết.

Viễn thông là một trong những lĩnh vực dịch vụ quan trọng mang tính sáng tạo và đóng góp vào quá trình tăng cường năng lực sáng tạo của các cá nhân và toàn xã hội. Viễn thông Trung quốc đã nhiều lần tái cấu trúc. Mỗi lần tái cấu trúc, cùng với diện mạo mới là động lực mới cho sự phát triển. Đồng thời với việc tái cấu trúc các doanh nghiệp, cơ cấu quản lý nhà nước về viễn  thông cũng thay đổi, đáp ứng với tình hình thực tế và xu thế phát triển. 

Với quy mô phát triển nhanh, mạnh và ngày càng lan rộng của lĩnh vực viễn thông, cấu trúc quản lý như thế nào để đáp ứng được yêu cầu thực tế và tạo điều kiện cho sự phát triển? Đó là một câu hỏi xuất phát từ yêu cầu thực tế, câu trả lời sẽ quyết định sự thành công hay thất bại và có ảnh hưởng đến lâu dài./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. “Competition Analysis of China’s Telecom Industry “ and “China’s Telecom Industry - Development & Strategies”; Li Yuan, Alyssa; Seminar on Telecom Marketing and Operation for Developing Countries, Shenzhen, China, 24 August - 20 September 2010.

2. Traffic and Market Data Report, Ericsson, November 2011.

3. www.chinatelecom.com.cn  &  www.chinamobile.com & www.chinaunicom.com

4. Tái cấu trúc kinh tế, Trung Quốc đã bắt đầu khởi động. Tuần VietnamNet 17/10/2011

Quý Minh