Kinh nghiệm xây dựng Chính phủ số tại Estonia, Malaysia

(ICTPress) - Tại Diễn đàn cấp cao CNTT-TT năm 2018, Estonia và Malaysia đã chia sẻ những kinh nghiệm quý báu trong triển khai chỉnh phủ số tại hai quốc gia này.

Kinh nghiệm xây dựng Chính phủ số tại Estonia

Tại Diễn đàn, ông Hannes Astok, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Chính phủ số Estonia, Học viện Quản trị điện tử, Estonia cho biết Estonia, quốc gia nhỏ bé đã gặp rất nhiều vấn đề khó khăn sau khi tách khỏi Liên bang Xô Viết đã làm cách nào để vươn lên trở thành quốc gia số hoá thành công nhất thế giới. Quyết tâm cao độ của chính phủ nước này cùng với khoản ngân sách 70.000 USD để triển khai dự án chính phủ điện tử (CPĐT) đầu tiên.

Ông Hannes Astok chia sẻ kinh nghiệm xây dựng CPĐT tại Estonia

 Trách nhiệm của người đứng đầu

Tại Estonia, quá trình xây dựng CPĐT của nước này diễn ra từ những năm 90 thế kỷ trước với tuyên ngôn của Thủ tướng "CNTT là tương lai của đất nước". Để việc xây dựng CPĐT được hiệu quả, Chính phủ xác định phải có sự chỉ đạo quyết liệt, gương mẫu từ cấp lãnh đạo cao nhất. Cụ thể, Thủ tướng Estonia qua các thời kỳ luôn là người chỉ đạo trực tiếp, quyết định các chính sách, kế hoạch ứng dụng CNTT, xây dựng Chính phủ điện tử của quốc gia. Tương tự như vậy, Bộ trưởng các Bộ, cơ quan sẽ chỉ đạo trực tiếp hoạt động ứng dụng CNTT, xây dựng CPĐT của Bộ, cơ quan mình.

Xây dựng Cổng Dịch vụ công quốc gia

Estonia xây dựng Cổng Dịch vụ công quốc gia (tại địa chỉ https://www.eesti.ee) để cung cấp đến 99% các dịch vụ thiết yếu (1.500 dịch vụ trực tuyến) cho người dân, doanh nghiệp (DN) và thiết lập các hệ thống quản lý đăng ký công dân, hệ thống xác thực thông qua mã số công dân điện tử (eID), xác thực thông qua số điện thoại (MobileID).

Đến nay 99% công dân Estonia được cấp 01 mã số định danh duy nhất (eID) và 01 thẻ căn cước điện tử kèm chữ ký số để thực hiện giao dịch với các cơ quan nhà nước; ứng dụng Cổng dịch vụ công quốc gia hiện nay có khoảng 14.000 lượt truy cập mỗi ngày.

Xây dựng nền tảng kết nối, chia sẻ dữ liệu theo hướng phi tập trung

Estonia xây dựng nền tảng x- Road để kết nối các hệ thống thông thông tin, cơ sở dữ liệu (CSDL) của các cơ quan nhà nước. Hệ thống này cho phép liên kết giữa các hệ thống thông tin khác nhau (tính đến hết năm 2016, có 975 cơ quan và tổ chức đã kết nối vào x-Road). Mỗi hệ thống thông tin đều có CSDL riêng nhưng tất cả đều kết nối thông qua x-Road.

Để đảm bảo an toàn thông tin, tất cả dữ liệu gửi đi từ X-Road được mã hóa và ký chữ ký điện tử. Tất cả các tin nhắn gửi đi trong hệ thống đều được ký. Các chữ ký số được chứng nhận bởi cơ quan trung ương X-Road. Tất cả các tin nhắn đến được ghi lại và đóng dấu thời gian. Cơ quan trung ương X-Road cung cấp dịch vụ dán tem thời gian. Người nhận tin nhắn sau đó có thể chứng minh với sự giúp đỡ của cơ quan trung ương X-Road khi nào và ai là người gửi tin nhắn. Việc triển khai liên kết các hệ thống thông tin qua nền tảng x-Road  đã giúp tiết kiệm cho người dân Estonia 800 năm làm việc mỗi năm.

Hệ thống này hoạt động từ năm 2001 với hơn 2000 dịch vụ điện tử được kết nối; Hơn 900 tổ chức, cơ quan đăng ký và CSDL được kết nối; Hơn 350 triệu giao dịch trong một năm. Đến nay, hệ thống vẫn an toàn sau cuộc tấn công mạng đầu tiên trên toàn quốc từ năm 2007.

Xây dựng các hệ thống thông tin điện tử hỗ trợ hoạt động quản lý, điều hành

Estonia xây dựng Hệ thống thông tin phục vụ họp Chính phủ (e-Cabinet) theo dõi, quản lý lịch họp, nghiên cứu, xử lý tài liệu, hồ sơ điện tử qua mạng phục vụ Chính phủ và Hệ thống tham vấn chính sách (e-Consultation). Dự thảo văn bản, chính sách sau khi được lấy ý kiến của đối tượng có liên quan thông qua e-Consultation sẽ được chuyển đến e-Cabinet để các Bộ trưởng nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh sửa. Các hệ thống này giúp giảm thời gian, giấy tờ cho các cuộc họp của Chính phủ (có những cuộc họp Chính phủ diễn ra trong khoảng thời gian 30 phút, cuộc họp ngắn nhất kéo dài 01 phút); hỗ trợ tham vấn chính sách liên Bộ, xin ý kiến công dân về dự thảo văn bản quy phạm pháp luật hoặc dự thảo chính sách…

Nguồn lực ưu tiên cho chuyển đổi kinh tế, xây dựng CPĐT - Chính phủ số hàng năm ở Estonia được ngân sách đầu tư là 1,4% chi phí của chính phủ.

Chính phủ số cứu nguy cho Chính phủ Malaysia

Malaysia là một quốc gia quân chủ lập hiến liên bang, gồm 13 bang và ba lãnh thổ liên bang với tổng diện tích đất là 329.847 km2, dân số Malaysia năm 2017 là trên 31 triệu người. Thành phố thủ đô là Kuala Lumpur, song nơi đặt trụ sở của chính phủ liên bang là Putrajaya.

Năm 2009, Chính phủ Malaysia phải đối mặt với hàng loạt vấn đề nan giải tương tự nhiều quốc gia đang phát triển khác như: mắc bẫy thu nhập trung bình từ những năm 90; tỷ lệ bội chi ngân sách trên GDP là 6,6%; tỷ lệ nợ công trên GDP tăng tới 12% mỗi năm; người dân bị sút giảm niềm tin vào quá trình điều hành của Chính phủ, đặc biệt về cam kết đưa Malaysia trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2020.

Trước tình trạng đó, Malaysia bắt đầu thực hiện Chương trình chuyển đổi quốc gia (NTP) trong đó bao gồm 02 chương trình là chuyển đổi Chính phủ (GTP) và chuyển đổi kinh tế (ETP).

Ông Dato’ Sri Idris Jala, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Cơ quan quản lý và bảo đảm hiệu quả Chính phủ PEMANDU Associates chia sẻ kinh nghiệm xây dựng Chính phủ số tại Diễn đàn

Báo cáo thường niên thực hiện chương trình chuyển đổi quốc gia của Malaysia cho thấy nước này tiếp tục đạt được tăng trưởng GDP tổng thể ổn định (GDP) là 4,2% vào năm 2016, duy trì quỹ đạo trên 4% kể từ khi bắt đầu chương trình NTP năm 2010. Tổng thu nhập quốc dân (GNI) trên đầu người của Malaysia là 10.010 USD..

Còn theo Báo cáo Môi trường kinh doanh năm 2018 được Ngân hàng Thế giới công bố vào tháng 10/2017, Malaysia xếp thứ 24/189 quốc gia về chỉ số Môi trường kinh doanh. Ở khu vực Đông Nam Á, Malaysia nhiều năm gần đây đứng thứ 2, chỉ sau Singapore.

Nâng cao quản lý và bảo đảm hiệu quả Chính phủ

Năm 2009, Chính phủ Malaisia thành lập Cơ quan quản lý và bảo đảm hiệu quả Chính phủ PEMANDU, là cơ quan thuộc Văn phòng Thủ tướng Chính phủ, nhằm mục tiêu thay đổi toàn diện Quốc gia và đảm bảo cho sự thành công của Chương trình chuyển đổi Quốc gia (NTP). Cơ quan này giám sát việc thực hiện, đánh giá tiến độ, hỗ trợ việc định hướng và thúc đẩy tiến trình thực thi của Chương trình chuyển đổi Chính phủ (GTP) và Chương trình chuyển đổi kinh tế (ETP) với định hướng biến Malaysia thành một nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2020. Tất cả các cơ quan đều có nhiệm vụ làm việc này, với các bản cập nhật tiến độ hàng năm được công bố bằng cách sử dụng các đánh giá màu (đỏ, vàng và xanh lá cây như màu sắc của đèn giao thông) cho mỗi nhiệm vụ.

PEMANDU là tổ chức được ủy nhiệm để xúc tiến những thay đổi trong khu vực công và khu vực tư nhân, hỗ trợ các Bộ trong quá trình lập kế hoạch và cung cấp một cách nhìn độc lập về hiệu suất và tiến độ cho Thủ tướng và các Bộ trưởng. Hàng tuần, PEMANDU tổ chức cuộc họp để theo dõi và đôn đốc tiến độ qua bảng theo dõi KPI tạo nên một cách làm mới trên cơ sở giám sát thường xuyên để bảo đảm hiệu quả thực hiện nhiệm vụ.

Hiệu quả của PEMANDU đã được ghi nhận thông qua những kết quả hết sức ấn tượng trong vòng 8 năm qua như tạo ra được 2,6 triệu việc làm; tỉ lệ thâm hụt ngân sách giảm từ 6,6% còn hơn 3%. Đặc biệt, có những dự án đã được triển khai thành công với thời gian ngắn, trong đó phải kể đến tuyến đường sắt cao tốc vận chuyển với quy mô lớn (Mass Rapid Transit - MRT) và dự án Dòng sông sự sống nhằm cải tạo sông Klang và Gombak là 2 con sông của Kuala Lumpur. Sau hơn 1 năm triển khai, đến nay, dự án MRT đã nhanh hơn kế hoạch đề ra và có chi phí thấp hơn chi phí dự kiến, còn dự án Dòng sông sự sống đã hoàn thành trên 80% và được người dân Malaysia đánh giá rất cao về hiệu quả thực hiện.

Từ năm 2017, theo chương trình chuyển đổi quốc gia, Pemandu bước vào giai đoạn chuyển tiếp, chuyển các nhiệm vụ sang cho Đơn vị chuyển đổi chiến lược khu vực công (CSDU) là một đơn vị của khối nhà nước thực hiện còn PEMANDU trở thành tổ chức tư nhân với tên gọi là PEMANDU Associate. Mục tiêu của giai đoạn này là để Pemandu trở thành một đơn vị thuộc khối tư nhân nhỏ và năng động, chịu trách nhiệm thiết lập chỉ số đánh giá hiệu quả công việc KPI trong khi các Bộ và cơ quan của Chính phủ sẽ tập trung thực hiện các sáng kiến thuộc Chương trình chuyển đổi quốc gia.

Bên cạnh đó Malaysia sử dụng hệ thống theo dõi đánh giá thông qua việc xây dựng các bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả (KPI), bảng theo dõi đánh giá (dashboard) để giám sát việc thực thi nhiệm vụ tại các Bộ, ngành.

Nâng cao môi trường kinh doanh tạo thuận lợi cho DN

Thủ tướng Malaysia đã thành lập Pemandu là Tổ công tác đặc biệt về tạo thuận lợi cho DN với sứ mệnh giúp Malaysia đạt mục tiêu xếp thứ 5 về chỉ số Môi trường kinh doanh, trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2020.

Về tổ chức, đây là nhóm công tác hỗn hợp bao gồm các thành viên là quan chức nhà nước và lãnh đạo DN, đồng thời các thành viên này đều là chuyên gia trong từng ngành, lĩnh vực liên quan đến môi trường kinh doanh. Pemandu báo cáo trực tiếp với Thủ tướng Chính phủ. Chủ tịch của Pemandu là Tổng thư ký của Chính phủ (người đứng sau Thủ tướng) và đồng chủ tọa là Chủ tịch liên đoàn các nhà sản xuất của Malaysia. Ban Thư ký của Pemudah gồm 06 người làm việc chuyên trách, chịu trách nhiệm điều phối, tổ chức công việc chung với sự tham gia của khu vực nhà nước và khu vực tư nhân.

Về hoạt động, Pemandu triển khai hoạt động thông qua từng nhóm công tác do các thành viên tùy theo chuyên môn, nhiệm vụ và lĩnh vực hoạt động đứng đầu. Tham gia vào các nhóm công tác này có nhiều cá nhân đến từ các bộ, cơ quan và khối DN phù hợp với từng nhiệm vụ cụ thể. Cơ chế năng động cho phép thành viên của Pemandu có sự thay đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế.

Thực hiện cơ chế một cửa trong cung cấp dịch vụ công

Với quan điểm lấy người dân là trung tâm, Malaysia đã tổ chức nên các Trung tâm chuyển đổi đô thị (UTC) thể hiện rõ tính chất phục vụ thông qua việc cung cấp dịch vụ tập trung, thời gian làm việc và chất lượng phục vụ. Tại UTC không chỉ tiếp nhận giải quyết thủ tục hành chính mà còn đáp ứng các nhu cầu của cộng đồng như trung tâm giáo dục việc làm, nâng cao sức khỏe, mua sắm…

Các dịch vụ hành chính công được cung cấp tại UTC đã đáp ứng được những giao dịch hành chính phổ biến của người dân như hộ tịch, làm hộ chiếu, giáo dục, việc làm, đăng ký doanh nghiệp, đăng kiểm… Toàn bộ quy trình giải quyết thủ tục hành chính như hướng dẫn, tiếp nhận hồ sơ, thu phí, lệ phí, trả kết quả đều được thực hiện tại UTC. Trên nền tảng các cơ sở dữ liệu sẵn có, người dân có thể làm thủ tục hành chính tại bất cứ UTC nào, không phân biệt địa giới hành chính.

Các thông tin về việc giải quyết thủ tục hành chính được công bố rộng rãi tại trang web, tại cổng dịch vụ công, tại hệ thống máy tính tại UTC và các bảng thông tin niêm yết tại quầy. Các UTC có thời gian làm việc 12 giờ mỗi ngày, từ 8 giờ sáng đến 10 giờ tối và làm việc cả thứ 7, chủ nhật để tăng cường khả năng tiếp cận của người dân.

Việc triển khai thiết lập các UTC của Malaysia thời gian qua diễn ra khá nhanh chóng và hiệu quả thông qua việc chuyển đổi công năng của các công trình hiện có như trung tâm thương mại, bến xe… và nhận được sự đánh giá rất tích cực của người dân.

HM