Nghề báo

“Anh ta ra khỏi ga xe điện ngầm L’ Enfant Plaza và đứng dựa vào bức tường cạnh sọt rác. Thoạt trông, anh ta chẳng có gì nổi bật, chỉ là một thanh niên da trắng mặc quần jean, áo may ô tay dài, đầu đội mũ lưỡi trai có huy hiệu đội bóng chày Washington Nationals. Từ trong chiếc hộp, anh lấy ra một cây đàn. Đặt chiếc hộp mở toang dưới dân, anh tinh ý ném vào vài đồng tiền xu và vài tờ giấy bạc để làm “mồi”. Anh xoay chiếc hộp về phía dòng người xuôi ngược, rồi bắt đầu chơi đàn”.

Trên đây là đoạn mở đầu bài báo có nhan đề Pearls Before Breakfast (tạm dịch “Ngọc trai trước bữa điểm tâm”) do nhà báo Gene Weingarten viết, đăng trên tờ Wahsington Post ngày 8 tháng 4 năm 2007. Bài báo này đã đoạt giải thưởng Pulitzer (2008) cho thể loại “feature”, bên cạnh các giải cho những thể loại khác như phóng sự điều tra, phục vụ cộng đồng v.v… Pulitzer là giải thưởng báo chí danh giá nhất nước Mỹ và cũng thuộc loại tầm cỡ nhất thế giới.

Feature là gì?

Có lẽ chỉ hoàn toàn tình cờ, ngày phát hành quyển sách về nghề báo Ký giả chuyên nghiệp tại Sài Gòn thật dễ nhớ: ngày 30 tháng 4 năm 1974, đúng một năm trước khi chính quyền miền Nam Việt Nam sụp đổ hoàn toàn. Đó là quyển sách dịch từ nguyên bản tiếng Anh The Professional Journalist ấn bản lần thứ ba, xuất bản ở Mỹ năm 1973.

Nhưng không phải ngẫu nhiên khi quyển sách này được dịch ra tiếng Việt và xuất hiện ở Sài Gòn chỉ một thời gian ngắn sau khi ấn bản mới nhất được bán tại Mỹ. Lúc bấy giờ, The Professional Journalist được xem như là một trong những quyển sách gối đầu giường của sinh viên ngành báo chí. Ấn bản tại Việt Nam do Hiện đại Thư xã in ấn và phát hành. Tác giả quyển sách là John Hohenberg, giáo sư báo chí của Viện đại học Columbia với trường báo chí sau đại học nổi tiếng nhất của nước Mỹ. Columbia là nơi khai sinh ra giải thưởng Pulitzer do chính nhà báo Joseph Pulitzer sáng lập, và cũng là nơi Tổng thống Mỹ Barack Obama nhận bằng tốt nghiệp đại học năm 1983.

Chương 14 trên 231 của quyển Ký giả chuyên nghiệp (bản tiếng Việt) có tựa đề “Vấn đề nhân cảm trong tin tức”. Ở dòng thứ tư của đoạn mở đầu, lần đầu tiên trong quyển sách, Hohenberg bắt đầu đề cập một cách tương đối chi tiết đến khái niệm “feature” với tư cách là một thể loại báo chí. Ông viết “… các chủ biên thường chia tin tức ra làm ba loại: tin trực thuật (straight news), đặc ký (features) và các tài liệu về đường lối chính sách (policy material)”.

Có lẽ phần lớn các nhà báo Việt Nam ngày nay không lạ gì với khái niệm “tin trực thuật” được Ký giả chuyên nghiệp nhắc đến 34 năm trước. Đó là công thức viết tin với cấu trúc hình tháp ngược 5W + 1H, được cả thế giới áp dụng đến tận ngày hôm nay. Nhưng khi đề cập đến khái niệm “feature” thì không phải ai trong chúng ta cũng biết tường tận dù có thể đã không ít lần áp dụng.

Lê Thái Bằng và Lê Đình Điểu, hai người dịch quyển The Professional Journalist đã dùng chữ “đặc ký” làm thuật ngữ tiếng Việt tương đương với “feature”. Tuy nhiên, chữ này có vẻ không hoàn toàn lột tả được nghĩa của thuật ngữ tiếng Anh. Vì thế, một cuộc thăm dò bỏ túi được thực hiện với năm nhà báo nhiều kinh nghiệm thuộc nhóm Thời báo Kinh tế Sài Gòn nhằm thử tìm một thuật ngữ tiếng Việt tốt hơn. Nhưng mặc dù các nhà báo này đều quen thuộc với khái niệm tiếng Anh, ai cũng bảo khó tìm được thuật ngữ tiếng Việt tương đương nào khả dĩ lột tả được khái niệm này (*)

Trong bài viết về giải Pulitzer năm nay, báo Tuổi trẻ đã dịch feature thành “phóng sự”. Tự điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học do Hoàng Phê chủ biên (in lần thứ sáu, năm 1998) định nghĩa “phóng sự” như sau: “Thể văn miêu tả những việc thật có tính thời sự xã hội”. Tuy nhiên, khi tìm hiểu sâu hơn khái niệm feature sẽ được trình bày dưới đây, định nghĩa này e cũng không ổn lắm. Hơn nữa, đối chiếu với thể loại “phóng sự” theo thực tế báo chí Việt Nam, dịch feature thành “phóng sự” cũng không thể hiện được hết nghĩa của từ này.

Tìm từ tương đương chính xác trong tiếng Việt cho chữ feature quả thật có phần khó vì ngay cả nhiều sách giáo khoa báo chí ở Mỹ cũng không có định nghĩa thật rõ ràng thế nào là feature. Điều họ thường làm là chỉ ra được… khái niệm, thay vì định nghĩa chính xác.

Stein, Patermo và Burnett trong quyển Newswriter’s Handbook (Nhà xuất bản Blackwell Publishing, Ames, Iowa, 2006) định nghĩa feature như sau: “…sự kết hợp các tình huống và các cá nhân làm cho nó khác biệt với tin trực thuật”. Thú thật, cách giải thích này dường như còn rất mờ mịt! Nhưng lời giải thích tiếp theo của các tác giả có vẻ làm vấn đề sáng tỏ hơn khi họ viết: “Feature thường chú trọng đến khía cạnh hài hước của cuộc đời, nỗi đau thương, sự mỉa mai, điều kỳ lạ hoặc những sự kiện gây xúc động. Feature có thể giúp độc giả tiêu khiển hoặc khiến họ cảm thấy phấn chấn, buồn bã hoặc hoài nghi. Feature cũng có thể giải thích hoặc diễn giải nhằm giúp độc giả dùng tiền bạc, tài sản hoặc giữ gìn sức khỏe tốt hơn. Đôi khi feature có thể làm sáng tỏ hơn sự phức tạp trong chính trị hoặc tình hình thế giới theo cách mà thể loại “tin trực thuật” không thể làm được”.

Vậy thì cốt lõi feature là gì?

Hãy xem Maria Cecilia Genova, một nhà báo Phi Luật Tân định nghĩa feature trong quyển sách nhan đề Feature Writing for Filipinios (Viết feature dành cho nhà báo Phi Luật Tân) xuất bản năm 2004: "Feature là bài báo có tính chất sáng tạo, nhằm mục đích chính yếu là giúp độc giả tiêu khiển hoặc thông tin cho một sự kiện, một tình huống hay một khía cạnh của cuộc sống ». Nhà báo Phi này cũng dẫn lời một đồng nghiệp định nghĩa feature như sau: "Một bài báo feature là bất kỳ bài báo nào không phải ở dạng tin".

Mấy thập kỷ trước, khi Hohenberg viết quyển Ký giả chuyên nghiệp, hẳn chẳng phải tình cờ ông lại đưa feature vào chương sách với tựa đề "Vấn đề nhân cảm trong tin tức". Đó là vì cốt lõi của feature là nhân cảm (human interest), những câu chuyện, những chi tiết thường làm lay động lòng người.

Không hẳn là định nghĩa, nhưng có lẽ lời giải thích sau đây của ba tác giả trên phản ảnh được điều tinh túy nhất của feature, giúp phân biệt được thể loại này với các thể loại báo chí khác : Trên tất cả, feature chứa đựng yếu tố nhân cảm đề cập đến đời sống của độc giả. Nhân cảm nằm ở vị trí trung tâm của mọi bài báo (thuộc thể loại feature). (Khi viết feature), bạn cần đề cập đến những gì độc giả nghĩ ngợi, lo lắng hay tò mò».

Theo Stein, Paterno và Burnett, thông thường các buổi họp hội đồng quản trị nhà trường hay hội đồng thành phố không phải là đề tài cho một bài feature. Thế nhưng, khi một công dân bất bình xuất hiện, lôi vào giữa phòng họp một cái thùng rác để phản đối tình trạng tồi tệ trong việc thu gom rác gây ô nhiễm môi trường, câu chuyện có thể hoàn toàn khác (tương tự như «ông hội đồng » Đặng Văn Khoa đã từng làm trong phòng họp Hội đồng nhân dân TP. HCM). Chuyện nộp thuế cũng có khi trở thành một đề tài hấp dẫn. Có lần, với số tiền 3000 đô la Mỹ nộp thuế quá hạn toàn bằng đồng xu, một người trả thuế đã trở thành một đề tài cho feature.

Feature nhiều khi chỉ là tiểu sử của các nhân vật (nhưng phải thật thú vị), hoặc các tình huống trong đó cá nhân, gia đình hoặc cả cộng đồng vượt qua được khó khăn để đạt mục đích nào đó. Nhưng bất kể đó là gì - Stein, Paterno và Burnett viết - feature cần tác động trực tiếp đến cảm xúc độc giả, khiến họ phải ngạc nhiên, giận giữ, say mê, hứng thú, phấn chấn hoặc chỉ đơn thuần là ấn tượng bởi những gì được trình bày trong bài viết.

Trở lại với « Ngọc trai trước bữa điểm tâm », bài báo đoạt giải thưởng Pulitzer 2008 cho thể loại feature (có thể truy cập tại http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/04/04/AR2007040401721.html). Trong bài feature được chuẩn bị rất công phu này, điều mà tác giả Gene Weingarten và các nhà báo ở Washington Post muốn chia sẻ với độc giả là đời sống hiện đại đã làm con người (ở đây cụ thể là người Mỹ ở thủ đô Washington) thờ ơ với chính những kiệt tác của mình như thế nào. Nói khác đi, họ muốn biết khi đặt trong một bối cảnh không thích hợp (nhà ga thay vì phòng hòa nhạc) và thời gian không thích hợp (buổi sáng giờ cao điểm thay vì buổi tối), liệu những kiệt tác của nhân loại có đủ sức tỏa sáng hay không.

Theo ý tưởng táo bạo của bài báo, Joshua Bell, một trong những nghệ sỹ vĩ cầm tài hoa nhất của nước Mỹ và cả thế giới, vào vai một người hát rong, kéo vĩ cầm ở ga xe điện ngầm L’ Enfant Plaza lúc 7 giờ 45 sáng thứ Sáu, giờ cao điểm. Trong 43 phút chơi đàn liên tục (chỉ trừ những khoảng lặng ngắn ngủi sau mỗi bản nhạc), Bell đã trình bày sáu tác phẩm thuộc loại vĩ đại nhất của nền âm nhạc cổ điển thế giới. Trong thời gian đó, các nhà báo của tờ Washington Post đã ghi nhận phản ứng của người qua đường đối với buổi trình diễn của nhạc sỹ lừng danh này. Dù ăn mặc như người hát rong, Bell vẫn sử dụng một trong những cây vĩ cầm hay nhất của mình (và cả thế giới). Vị trí của anh cũng đã được khéo léo chọn để cho âm thanh đủ lớn đến được tai những người vội vã đi ngang qua. Điều đáng buồn, theo lời Bell, là sự thờ ơ của dòng dường trước các tác phẩm âm nhạc anh biểu diễn. Gần như chẳng một ai trong số 1.092 người đi ngang qua Bell dừng lại lâu để nghe thiên tài này chơi vĩ cầm.

Theo bài báo, với họ, Bell gần như không tồn tại. Trong số 40 người được các nhà báo Washington Post liên lạc sau buổi biểu diễn để phỏng vấn, duy nhất một người nói rằng sự khác biệt giữa buổi sáng thứ Sáu hôm ấy với những buổi sáng bình thường là có một người hát rong chơi vĩ cầm. Chấm hết! Một chi tiết được Weingarten ghi lại trong bài, có lẽ cũng khá điển hình cho thể loại feature trong việc chọn lọc chi tiết, là đoạn tả một người muốn nán lại xem Bell biểu diễn. Đó là Ivvie, ba tuổi. Nhưng Ivvie đã bị bà mẹ đang tất bật lôi đi mất.

Trong số 1000 người đi ngang qua Bell, người duy nhất nhận ra được danh cầm này là Stancy Furukawa. Dù không biết mục đích của buổi biểu diễn, chị là người hào phóng nhất khi cho vào chiếc hộp đàn củ Bell tờ 20 đô la. Bài báo cho biết đó cũng là món tiền lớn nhất Bell nhận được trong số tổng cộng 32 đô la 17 xu sau 43 phút trình diễn. Để tiện so sánh, danh cầm này được trả 1000 đô la cho mỗi phút biểu diễn của mình!

Còn news feature thì sao?

Theo Stein, Paterno và Burnett, các nhà báo viết feature có thể “ném công thức viết tin hình tháp ngược ra cửa sổ”. Nhưng bài báo feature vẫn phải có đủ các sự kiện có thật. Nói khách đi, feature không cần đặt 5W + 1H ở đầu bài viết và nhiều bài feature mở đầu bằng một câu chuyện - hoặc là hài hước, gây ngạc nhiên, kể lại trải nghiệm cá nhân hoặc nêu lên một nghi vấn. Không có công thức chung nào cho việc viết feature ngoài chuyện bài viết phải tuân thủ các quy tắc hành văn cơ bản. Điều cốt lõi là bài viết càng thú vị với độc giả càng tốt.

Chúng ta hãy xem hai mở đầu khác nhau của hai bài feature:

(1) Tuần nào cũng như tuần nấy Harold Pines lại đến thăm văn phòng trợ cấp thất nghiệp để nhận tiền trợ cấp của mình. Ngày hôm qua cũng thế…

(2) Chỉ cần thấy bóng dáng cây bút bi, các nhân viên tại trung tâm bảo tồn mới được thành lập của thư viện Huntington đã cảm thấy rung mình.

Mở bài (1) có thể dùng cho một feature về anh chàng thất nghiệp Harold Pines nhận được tấm ngân phiếu trị giá 1,6 triệu đô la thay vì chỉ có 260 đô la như thường lệ do lỗi của hệ thống máy tính.

Mở bài (2) đưa đến câu chuyện về kỹ thuật bảo quản sách và tài liệu quý hiếm tại một trong những thư viện tư nhân danh tiếng nhất của nước Mỹ. Bút bi bị cấm cửa vì mực bút bi có thể làm hư hại các tài liệu quý giá được bảo quản ở đó.

Như đã thấy ở trên, “Ngọc trai trước bữa điểm tâm” cũng được bắt đầu bằng việc mô tả Joshua Bell ở nhà ga L’ Enfant Plaza. Đây là một bài báo dài gần 7400 chữ, do nhiều nhà báo góp phần thực hiện công phu (dù chỉ có Gene Weingarten được ghi là tác giả). Nhưng không phải bài báo feature nào cũng dài và công phu như vậy. Có một dạng feature khác ngắn hơn và thường xuyên xuất hiện trên trang nhất của các nhật báo. Đó là news feature. Do vẫn còn khó khăn trong việc tìm thuật ngữ tiếng Việt tương đương, chúng ta có thể tạm gọi nó là “tin dạng feature”.

Stein, Paterno và Burnett cho rằng ngày nay news feature là một phần rất quan trọng (staple) của phần lớn các tờ báo ở Mỹ. Có hai lý do chính giải thích tại sao như vậy. Một, nhằm cung cấp cho độc giả những thông tin và cách viết đa dạng hơn. Hai, nhằm giải thích đầy đủ hơn cách vận hành của một xã hội ngày càng phức tạp. Tin dạng feature cũng lấy chất liệu từ những sự kiện thời sự nhưng chọn hướng xử lý khác so với cách viết tin tức thông thường. Ví dụ như phóng viên thường chọn cách viết “tin trực thuật” kể về về các tai nạn xe hơi. Nhưng nếu nạn nhân là một nhạc sĩ tài hoa 21 tuổi mất mạng vì nạn đua xe trái phép, trên trang nhất số ra ngày mai có thể sẽ xuất hiện một news feature gây xúc động. News feature vừa có thể giúp các tờ báo trở nên thú vị hơn đối với bạn đọc, vừa tạo cơ hội cho các phóng viên gây ấn tượng lên các chủ biên của mình qua cách họ thể hiện và thu thập thông tin.

Để minh họa, dưới đây là bản dịch của một news feature đăng trên trang nhất của tờ Today, một nhật báo Singapore, ra ngày 27 tháng 6 năm 2008. Đây có thể không phải là một feature hay nhưng bài báo có thể là một ví dụ cho thấy góc nhìn cho bài viết feature.

Nhưng trước khi đọc bài báo có lẽ chúng ta nên xem qua một chút “bối cảnh ra đời của nó”. Bài viết liên quan đến trận bán kết EURO 2008 thứ nhất giữa Đức và Thổ Nhĩ Kỳ diễn ra rạng sáng thứ Năm ngày 26 tháng 6 (giờ Singapore và Việt Nam). Vì thế, các báo ra sáng thứ Năm đều không thể tường thuật về trận đấu. Họ chỉ có thể làm điều đó vào thứ Sáu. Theo chúng tôi, chúng ta có thể học được cách để tạo sự khác biệt. Trong khi các nhật báo tiếng Việt vẫn luôn đăng bài bình luận về trận chạm trán Đức - Thổ, các đồng nghiệp Sing chọn cách viết feature với một hướng khác (xin đặc biệt chú ý đến thời điểm bài báo được đăng).

Những bàn thắng không được trực tiếp truyền hình

Khi cơn bão từ ấp xuống thủ đô Vienna của nước Áo thì cách đó hàng ngàn ki lô mét, màn ảnh “đông cứng” của truyền hình cũng là khán giả Singapore ngây ra như phỗng ngay trong trận bán kết Euro 2008 hấp dẫn giữa Đức và Thổ Nhĩ Kỳ.

Vâng, đó chỉ là chuyện rủi ro do tạo hóa sắp đặt. Nhưng, vì không thể chủ động được vấn đề thời tiết, liệu nhà cung cấp dịch vụ truyền hình cáp StarHub có làm được gì hơn để tránh cho các “fan” hâm mộ quả bóng tròn khỏi một phen tẽn tò trong bóng tối!

Khi khán giả giận dữ nêu câu hỏi trên trong cuộc đối đầu ngoài sân cỏ sau trận đấu rạng sáng hôm qua, câu trả lời từ phía StarHub là “có”.

StarHub đã hứa với khán giả rằng trong cả trận bán kết rạng sáng nay giữa Nga và Tây Ban Nha, cũng như trận chung kết Chủ nhật tới, họ sẽ có cách giúp khán giả cập nhật diễn biến và bàn thắng, dù đường truyền có bị gián đoạn.

Nhưng buổi truyền hình trực tiếp ngày hôm qua lại là chuyện khác. Trong hiệp 2 khi tỷ số đang là 1-1 và anh hào Đức bị đội áo đỏ Thổ áp đảo, màn hình bỗng dưng đứng yên. Suốt bốn phút sau đó, khán giả không biết làm gì hơn ngoài việc tiếp tục dán mắt vào một khung hình duy nhất.

Lần gián đoạn thứ hai xảy ra lúc trận đấu không còn đầy 15 phút. StarHub cáo lỗi về đường truyền bị gián đoạn. Khi màn hình trở lại bình thường tỷ số đã là 2-2. Như vậy, họ bị mất cơ hội chứng kiến bàn nâng tỷ số cho đội Đức của Miroslav Klose và bàn gỡ hòa cho Thổ Nhĩ Kỳ của Semih Senturk.

Tuy thế, họ lại được chứng kiến màn Philipp Lahm ghi bàn cho đội Đức ở phút 90. Nhưng rồi lúc đó, đường truyền lại mất và một lời xin lỗi hiện lên. Thế là khán giả thấp thỏm tự hỏi không biết người Thổ có thực hiện được cuộc lội ngược dòng ngoạn mục như họ đã từng làm trong trận gặp Croatia.

Không chỉ có Singapore. Khắp thế giới, khán giả đều chịu mất sóng vì cơn bão từ ở Vienna, nơi đặt trung tâm truyền sóng quốc tế cho Euro 2008. Chỉ có kênh SRG của Thụy Sỹ và kênh truyền hình Trung Đông Al Jazeera thoát được. SRG trực tiếp truyền hình bên trong sân vận động Basel, Thụy Sỹ (nơi có trận đấu).

Gọi sự cố mất điện tại trung tâm truyền hình là “chuyện không may”, ông Patrick Lim, người đứng đầu dịch vụ truyền hình cáp của StarHub, nói “Chúng tôi hoàn toàn thông cảm và chia sẻ nỗi bực mình của khán giả. Vì EUFA giữ độc quyền phát sóng, đó là nơi duy nhất chúng tôi có thể tiếp sóng”.

Tuy nhiên, nhiều khán giả cũng đã kịp chuyển sang các website đưa tin tỷ số  và tiếp sóng trên Internet từ các kênh khác có phương án dự phòng. Ví dụ như tại khu vực Causeway, TV3 chiếu cảnh bình luận viên và hai khách mời phân tích ngay tại chỗ diễn biến trong hiệp hai trong khi vẫn cập nhật tỷ số. Các kênh truyền hình từ Indonesia, Hồng Kông, cho đến tận Pháp, Ý đều làm tương tự.

Mohamed Sadat, một sinh viên nói: “Chúng tôi đã trả tiền cho quyền xem truyền hình của mùa Euro 2008 và StarHub đã hứa cung cấp các dịch vụ cộng thêm như chiếu lại các pha quan trọng, nhưng họ lại không có khách mời ở trường quay bình luận về trận đấu trong thời gian mất sóng. Trên thực tế, họ cũng không hề có phần bình luận giữa hai hiệp”.

Với 20 đô la Singapore, chưa tính GST (thuế hàng hóa và dịch vụ), các khán giả đăng ký có quyền xem truyền hình tất cả các trận đấu Euro 2008. Ông Ng Ghim Peng nói “Tôi hy vọng StarHub có thể truyền hình trực tiếp tốt hơn trận bán kết thứ hai (diễn ra sáng nay) và trận chung kết vào Chủ nhật”.

StarHub đã hứa sẽ làm tốt hơn. Khi tiếp xúc với Today, ông Lim nói: “Chúng tôi sẽ tìm biện pháp dự phòng để chiếu lại các diễn biến của trận đấu nếu sóng bị gián đoạn”.

Trong trường hợp mất sóng trong trận bán kết thứ hai, “StarHub sẽ cập nhật các bàn thắng và những pha hay trên sân cỏ qua phần phụ đề chạy trên màn hình”, ông Lim nói.

“StarHub cũng sẽ phát phần bình luận trực tiếp trong trận chung kết và các bình luận viên sẽ giúp khán giả cập nhật các diễn biến quan trọng của trận đấu nếu bị mất sóng”.

Trong khi đó, StarHub đã lên lịch phát lại bốn lần trong ngày hôm qua trận Đức - Thổ Nhĩ Kỳ, kể cả trên kênh Preview Channel của họ.

SHAMIR OSMAN

Trong một ví dụ khác, dưới đây là bản dịch của một news feature đăng trong mục Global Adviser (Tư vấn toàn cầu), đăng trên tờ Time số ra ngày 3 tháng 12 năm 2007.

Gia vị Hà Nội

Việt Nam có lịch sử đánh đuổi giặc ngoại xâm: Trung Hoa năm 1428, Pháp năm 1954 và Mỹ năm 1975. Nhưng may mắn thay cho du khách, những ai đến thăm đất nước này vào thời bình đều được chào đón nồng nhiệt. Hà Nội, thủ đô được bảo tồn rất tốt của Việt Nam, là một đô thị có cả đền Trung Hoa, kiến trúc thuộc địa Pháp và chủ nghĩa tiêu thụ Mỹ. Di sản của thời thuộc địa Pháp vẫn nổi bật nhất (bạn thử xem, nào là bánh mì baguette, mũ bê rê và các địa lộ rợp cây xanh), nhưng tất cả những thứ đó không làm mất đi dáng vẻ Việt Nam của Hà Nội: đời sống về đêm nóng bỏng không thua gì vị cay của ớt và ấn tượng về hoạt động đường phố thì khó phai không kém nước mắm.

Việt Nam là thiên đường cho những chàng lãng tử đi tìm món ngon vì có thể tìm được ngoài đường phố những món ngon nhất - nhưng cẩn thận, chỉ cần đi sai đường là gan ruột của bạn đi đong! Tại nhà hàng Quán Ăn Ngon, ĐT: (84-4) 9248162, thực khách có thể tha hồ nếm món ngon mà chẳng cần lo ngại về chuyến thức ăn sạch. Các đầu bếp trong quán vốn xuất thân từ hàng quà đường phố đã chuẩn bị các món tuyệt chiêu của mình - như bánh cuốn và cháo lươn - trong khoảng sân trống sạch sẽ.

Cầu kỳ hơn một chút bạn có thể đến nhà hàng Bobby Chinn (www.bobbychinn.com). Một trong những ngôi sao của ẩm thực Hà Thành, đầu bếp Bobby Chinn, cũng là chủ nhà hàng, thết đãi thực đơn tầm cỡ thế giới nhưng chỉ tính giá phải chăng, chẳng hạn như món khai vị vịt tẩm trà xanh hoặc bồ câu chưng gói bánh tráng. Nội thất của quán đa dạng, bao gồm sảnh trang trí với điếu cày và hoa hồng trắng treo lơ lửng, cho thấy gốc gác Ai Cập - Trung Quốc và New Zealand của ông chủ Chinn. Nhưng nguồn gốc của món cốc tai chưa được nhiều người gọi lại chưa rõ lắm.

Thực khách thực lòng muốn thưởng thức món giải khát sau bữa trưa nên đi tiếp đến Highway4 (www.highway4.com). Muốn vào quán ăn kiêm quán rượu này thực khách phải cởi giày ra trước khi ngồi lên các tấm trải đan bằng tre để thưởng thức thỏa thuê rượu thuốc Việt Nam. Rượu trái vải và đọt chuối giúp ngủ ngon. Rượu ngâm động vật có tác dụng lâu dài hơn: rượu rắn giúp chữa đau lưng, còn rượu bò cạp được xem là giúp tăng cường tinh lực sung mãn.

Nếu bạn muốn biết nhiều hơn về thành phố này, cứ ra đường đi dạo. Không nơi nào ở Hà Nội sống động hơn khu phố cổ dù nơi này phức tạp như một mê hồn trận. Năm mươi con đường và ngõ hẻm được đạt tên theo hàng hóa nơi đó bán, ví dụ như lụa ở Hàng Gai và đồ bạc ở Hàng Bạc. Các cửa hàng mỹ nghệ bày bán tranh cổ động thời bao cấp được in trên giấy, vải hoặc các chiếc cốc. Phòng tranh lại có sẵn tranh chép những tuyệt tác hội họa thế giới giá chỉ 20 đô la.

Sau một ngày mua sắm, giờ đã đến lúc nghỉ ngơi. Trung tâm địa lý và văn hóa của Hà Nội nằm ở khu hồ Hoàn Kiếm. Truyền thuyết kể rằng vào thế kỷ 15, nơi đây một chú rùa khổng lồ đã mang đi thanh gươm báu của vị hoàng để chiến thắc giặc phương Bắc. Ngày nay, khu vực này là nơi người Hà Nội thường tụ tập. Họ đi dạo, chơi cờ, luyện thái cực quyền và ngắm cảnh hồ lung linh vào ban đêm với cầu Thê Húc, đền Ngọc Sơn, tháp Rùa. Chính tại nơi đây, du khách có thể vừa đắm mình trong không khí Hà Nội, vừa có cảm giác đang ở quê nhà.

WILLIAM LEE ADAMS

Feature ở Việt Nam

Như đã đề cập ở phần đầu, dường như các nhà báo Việt Nam ít chú ý đến phần lý thuyết hay định nghĩa chính thống thế nào là feature. Tuy nhiên, nói như vậy cũng không có nghĩa là ở Việt Nam, nhà báo không viết feature. Ngược lại, sự xuất hiện của feature, hay chính xác hơn, những bài báo có tính chất feature đã có từ lâu.

Theo quan sát của chúng tôi, trừ trường hợp phóng sự, ở Việt Nam bài báo dạng feature (hoặc ít nhất có vài yếu tố của feature) thường xuất hiện trên các tuần báo (hoặc báo ra nhặt kỳ hơn, gọi chung là tuần báo trong phần này) nhiều hơn là các nhật báo. Điều này cũng dễ hiểu vì tuần báo thường cho phép đề cập đến những vấn đề liên quan đến đời sống của độc giả một cách sâu sắc hơn nhờ có nhiều thời gian để xử lý hơn… Các tuần san như Tuổi trẻ Cuối tuần (trước đây là Tuổi trẻ Chủ nhật), Thanh niên tuần san, Người Lao động Chủ nhật, Sài Gòn Giải phóng Thứ Bảy, Phụ nữ Chủ nhật, Thời báo Kinh tế Sài Gòn… là những tờ báo có nhiều bài dạng feature xuất hiện ở Việt Nam. Về đề tài (trừ phóng sự), có lẽ “nhân vật” và “câu chuyện pháp đình” là hai trong số các đề tài trong đó feature được “ứng dụng” thường xuyên nhất.

Ngày 25 tháng 5 năm 2008, Tuổi trẻ Cuối tuần đã đăng một trong những bài feature thú vị do Margaret Wente, một nhà báo viết cho tờ Globe and Mail ở Toronto, một trong những nhật báo có uy tín nhất ở Canada. Trong feature này, Wente kể lại chuyến thăm Việt Nam trên xe lăn của mình.

Đi chơi Việt Nam với Phật Di Lặc

Đây là cái mẹo vặt du lịch của tôi dành cho bạn. Đừng bao giờ trượt ngã trên tuyết đóng băng ngay trước khi bạn phải lên đường cho một chuyến đi dài ba tuần tận châu Á.

Sau khi trượt ngã tôi bò lê về nhà và ngồi nhìn cái đầu gối đau nhức, sưng vù như quả bóng. Thế này thì làm sao cất bước được! Rõ chán. Chuyến đi này là để tránh xa mùa đông khắc nghiệt và dài lê thê ở Toronto, nhưng mùa đông nó lại trả thù tôi được đấy.

Không biết trên đời này có phép lạ chữa bệnh nào không, để yên tâm tôi điện cho ông bác sĩ quen thuộc của mình, già lắm rồi nhưng ông vẫn bắt điện thoại. “Giữ đầu gối bị thương cao lên và đừng đi với chân đó - ông ta khuyên - Đi với chân đó ít chừng nào thì mau lành chừng nấy”.

Hủy chuyến đi ư? Trễ quá rồi. Chúng tôi đi Việt Nam mà, dự định là đi chơi loanh quanh Hà Nội đôi ba bữa rồi leo núi băng rừng trên vùng Sa Pa. “Thế là tiêu tùng rồi!” - tôi bảo chồng. Ông có thể đi dạo dọc ngang Hà Nội, nhưng còn tôi thì đành bó gối ngồi quầy nhâm nhi rượu lý đen. Đây là thứ rượu nhà văn lớn người Anh Graham Greene thường khề khà bên nó những ngày ở Hà Nội.

May mắn thay, đấng mày râu của tôi không tỏ ra nao núng trước nghịch cảnh. Thuộc loại tháo vát mà. Tối hôm ấy ông mang về nhà một cái xe lăn xách tay rẻ tiền, loại xếp lại được dành cho du lịch. “Cái này được việc lắm đấy” - ông nói.

Tôi nghi lắm, nhất là khi đến Hà Nội. Thử hình dung 80.000 chiếc xe máy lao thẳng tới bạn... và bạn hiểu tôi muốn nói gì chứ. Xe cộ đi lại trông hãi quá sức. Lần đầu tiên bọn tôi tìm cách băng qua đường, mất toi cả nửa giờ đấy.

Nhưng chẳng mấy chốc bọn tôi học được phép “giao thông”. Chồng đẩy xe lăn, vợ ngồi trên, đi xuyên qua mấy chợ, qua mấy chùa. Chiếc xe lăn của tôi ngược xuôi, lên xuống, khá đồng điệu với các bạn xe máy, xe đạp, xích lô, taxi, và đôi khi những con thú bốn chân gây tắc nghẽn những cung đường nhỏ hẹp. Tôi cảm thấy mình được bảo vệ, tới một mức nào đó. Trên đời này, ai dám tàn sát một người đàn bà đã qua thời xuân sắc ngồi xe lăn? Thật vậy, sự tàn tật của tôi lại làm tan đi bao mối e ngại ban đầu. Đi đến đâu thiên hạ cũng nhìn chúng tôi rồi cười niềm nở. “Người ở đây thật thân thiện” - tôi đưa ra nhận xét.

Tôi nào có biết họ chẳng phải mỉm cười thoải mái với cảnh tôi ngồi xe lăn đâu. Họ mỉm cười với ông chồng tôi. Thật tình là phải mất một thời gian chúng tôi mới hiểu được tại sao.

Chồng tôi trông giống y chang ông Phật Di Lặc.

Di Lặc là một trong những vị Phật được yêu quí nhất khắp nước Việt Nam. Ông đại diện cho sự toại nguyện và sung mãn của cải. Cái đầu trọc, cái bụng to, đó là chân dung ngàn đời của ông. Bụng cũng được xem là nơi trú ngụ của tâm, và như thế cái bụng to là biểu tượng ẩn dụ cho lòng từ tâm rộng mở của Phật Di Lặc.

Một ngày nọ bọn tôi đi thăm một ngôi chợ quê, một người đàn ông xuất hiện, vỗ nhẹ lên bụng chồng tôi, rồi nói vài câu đùa cợt gì đó bằng tiếng Việt. Bọn tôi chẳng hiểu mô tê ông ta nói gì nhưng chồng tôi sốt sắng cười trả. Chẳng mấy chốc ai nấy xung quanh cười hở cả răng với bọn tôi. Những người đàn bà tươi cười bắt đầu xuất hiện bồng những đứa bé còn ẵm ngửa đưa cho bọn tôi xem. “Không thể tin được dân tình ở đây thân thiện dường nào” - tôi nói.

Sau đó bọn tôi biết được là có vận may to lắm mới vuốt được bụng ông Phật Di Lặc. Tin rằng sẽ mang lại cho bạn tiền bạc rủng rỉnh và làm ăn phát đạt. Phật Di Lặc cũng là Phật phù hộ trẻ em và người nghèo khổ.

Mặc dù hình dạng đấng mày râu của tôi bình thường hết chỗ nói, nhưng chàng ta trông có vẻ khác thường ở Việt Nam. Chẳng ai ở Việt Nam lại trọc đầu (ngoại trừ các sư sãi) nhưng chàng lại cạo nhẵn thín. Người Việt phần lớn thon thả nhưng chàng lại mang một cái bụng hơi bị “vừa phải”. Đèn bật sáng khi bọn tôi đến viếng một ngôi chùa, nơi đó có một pho tượng Phật Di Lặc. “Phật Di Lặc kìa, rõ ràng giống ông đấy” - người hướng dẫn du lịch nói đùa. Chồng tôi cười ha hả, đó không phải là lời khen ngợi sao?

Một ngày nọ bọn tôi dừng chân uống bia ở một cái quán lỏng chỏng vài chiếc ghế nhựa bày trên vỉa hè. Trao đổi vài nụ cười xong, người mẹ trẻ phục vụ bọn tôi vội vàng đi bồng đứa bé sơ sinh của mình và đặt nó ngay vào lòng chồng tôi. Toàn bộ gia đình nhà quán tụ tập xung quanh, em bé kêu ồ ề vui sướng. Đâu phải ngày nào bé yêu của mình cũng được Phật Di Lặc đích thân ban phúc!

Vài ngày sau đó ở bãi biển, một du khách bản xứ chạy đến và vỗ bụng chồng tôi một cách hơi bị nhiệt tình. “Phật Di Lặc! Phật Di Lặc!” - anh ta reo to, rồi ba chân bốn cẳng chạy đi tìm máy ảnh. Ở một nơi nào đó các chiến hữu của anh ta sẽ trầm trồ ngưỡng mộ những bức ảnh chụp nhanh trong chuyến đi nghỉ mát này, cho thấy anh ta đứng chụp chung với chồng tôi bên bờ biển.

Bây giờ tôi bắt đầu nhìn lại cái ông đầu ấp tay gối của mình dưới một thứ ánh sáng hoàn toàn mới mẻ. Có chết ma nào không nếu chàng của tôi không còn thon thả như ngày xửa, ngày xưa? Rồi thay vì cứ càu nhàu suốt ngày sao ông không chịu khó tập thể dục thể thao gì đó cho tôi nhờ, bây giờ tôi phải nhận ra là tôi được may mắn biết bao. Tôi đã lấy được một tấm chồng xứng đáng, đúng một người mang lại nào là vận may, nào là toại nguyện, nào là dư dật của cải cho mọi người. Y như Phật Di Lặc, chàng của tôi có tính khí thoải mái và dễ chịu. Cái bụng to phệ của chàng rõ ràng không phải là một nhược điểm. Nó giờ là một tài sản lớn.

Trong thời gian đó cái đầu gối của tôi đỡ hẳn ra. Nửa đường xuyên Việt, tôi có thể đi tới, đi lui được. Tôi chẳng còn cần chiếc xe lăn nữa và mang nó về lại Canada thì thật là vô nghĩa. “Đem nó tặng cho bệnh viện đi”, chồng tôi bảo, và tôi đồng tình. Thế là chàng ta lo sắp xếp việc giao “hàng”.

Bọn tôi hình dung chỉ có việc trao chiếc xe lăn ở cổng bệnh viện là xong. Nhưng có ai ngờ được là có cả một ủy ban đón tiếp, đưa vợ chồng tôi đến khu chữa trị ung thư. Giữa những bệnh nhân có một người đàn ông cụt cả hai chân và rất nghèo. Ông ta được chọn nhận chiếc xe lăn. Phải nói thật lúc đó trông ông ta vui mừng quá đỗi như thể chưa tin mấy vào vận may bất ngờ của mình. Vợ chồng tôi cũng cảm thấy sung sướng lắm. Một bác sĩ nói vài lời cảm ơn trang trọng rồi mọi người chúng tôi bắt tay nhau. Bây giờ thì tôi biết chuyện đời khá đủ để có thể hình dung ra điều mà những người trong đám đông có mặt đang nghĩ thầm. Chắc là Phật Di Lặc đã qua đây lần nữa.

H.KHÔI dịch

Thú thật, Wente viết bài báo này đọc thú vị chẳng khác sáng tác văn học. Nhưng tới đây xin mạn phép nói rằng đừng nhầm lẫn feature với tư cách là một thể loại báo chí với văn học.

Tim Harrower, tác giả quyển Inside Reporting - A Practical Guide to the Craft of Journalism (Viết báo nhìn từ bên trong – Hướng dẫn thực hành kỹ năng báo chí) xuất bản năm 2007, cho rằng khi viết feature các nhà báo đã vay mượn ít nhất bốn thủ pháp văn học từ các tiểu thuyết gia, bao gồm: (i) đối thoại sống động; (ii) xây dựng lại những cảnh có thật, được (iii) nhìn nhận qua nhãn quan và suy nghĩ của các nhân vật, trong khi (iv) thu lại những chi tiết thường thấy hàng ngày như y phục, vật dụng, cử chỉ, thái độ chứa đựng ý nghĩa biểu trưng cao nhất.

Như vậy, feature giống tác phẩm văn học ở chỗ có khả năng vẽ ra một bức tranh sống động về một vấn đề trong cuộc sống được người đọc quan tâm hoặc làm họ hài lòng hay xúc động. Tuy nhiên, feature không phải là văn học. Vốn là một thể loại báo chí, như Stein, Paterno và Burnett viết, feature “phải giữ lại các sự kiện. Viết feature không phải là viết tiểu thuyết cho dù nhà báo viết feature có được sự tự do rộng rãi trên con đường thể hiện bài báo của mình”.

Đến đây, hẳn nhiều người vẫn còn nhớ câu chuyện buồn của một cây bút được xem là tài danh của một nhật báo thuộc loại lớn nhất Việt Nam. Với nhiều bài sống động dạng feature về nhân vật, nhà báo này đã gây dựng được tên tuổi của mình. Nhưng rồi, sự nghiệp cầm bút đó tan thành mây khói khi người ta phát hiện ra một bài báo của anh không phải feature (nghĩa là phải dựa trên các sự kiện có thật) mà lại là một tác phẩm văn học, sản phẩm của trí tưởng tượng!

Xin được trích nguyên văn một đoạn diễn giải của Tim Harrower về feature. Theo chúng tôi, đây là lời giải thích thú vị giúp chúng ta trả lời được câu hỏi làm thế nào để xác định một bài báo có phải feature hay không. Ông viết như sau: “Nhiều người hoài cổ cứ xem tin tức (news) và feature như thể đó là hai thế giới hoàn toàn khác nhau. Họ cứ khăng khăng rằng news viết về những sự kiện nghiêm túc (có nghĩa là báo chí đứng đắn), trong khi feature đề cập đến những thứ tạp nhạp còn lại (có nghĩa là báo chí giải trí). Ôi trời! Nói như vậy có phần hơi đơn giản. Nhà báo thường gặp khó khi phân biệt đâu là tin tức, đâu là feature. Tin tức thường chú mục vào các sự kiện thời sự và có tính chất công chúng (public): chính quyền, tội phạm, thảm họa. Còn feature thường viết về các vấn đề ít có tính chất tức thời hơn, và liên quan đến cá nhân nhiều hơn: xu hướng, quan hệ, tiêu khiển. Tin tức cho độc giả  biết chuyện gì đang xảy ra; feature gửi đến độc giả lời khuyên, trình bày các ý tưởng, khiến họ bật cười hay bật khóc”.

Có lẽ chúng ta chẳng lạ gì với định nghĩa tin tức hơi “thậm xưng” nhưng rất dễ hiểu sau đây: Một con chó cắn người, đó không phải là tin tức; nhưng khi một người cắn chó, đó chính là tin. Đến đây xin lại mượn lời Tim Harrower khi ông cũng nói về câu chuyện liên quan đến chó, người và cắn. Ông viết: “Một chủ bút khuyết danh có lần nhận xét rằng khi một con chó cắn một người đàn ông, đó là tin tức. Con chó chạy nhanh như thế nào là thể thao. Quá trình kiện tụng xảy ra sau đó là kinh doanh. Còn người đàn ông cảm thấy thế nào khi con chó cắn ông ta, vì sao nạn nhân chó cắn người đang hoành hành, hoặc những điều đầu tiên cần phải làm khi bị “cẩu xực” lại là… feature!”.

Nhưng một bài báo có phải là feature hay không, hay feature có phải là “phóng sự” hay không, cũng chẳng có gì quan trọng. Quan trọng hơn, đối với một nhà báo, là bài báo của minh có ở lại được với độc giả hay không.

 (*) Anh Nguyễn Vạn Phú, Thư ký Tòa soạn TBKTSG cho thêm định nghĩa về feature trong báo chí. Theo anh, feature còn có nghĩa là “chuyên đề”. Nhận xét này của anh Phú có vẻ thuyết phục theo cách tờ Fortune (báo ra một tháng hai lần chuyên về kinh doanh) sử dụng chữ feature trong phần mục lục của họ.

Sơn Tùng

Nhà báo viết về nghề báo

Ảnh: 

(ICTPress) - Sau 79 năm ra báo in, Newsweek sẽ chỉ ra ấn bản số vào năm 2013. Tuần báo này đã sáp nhập với The Daily Beast hai năm trước, sẽ xuất bản số báo in cuối cùng ở Mỹ vào ngày 31/12.

Việc ngừng cả phiên bản in ở Mỹ và các văn phòng quốc tế sẽ diễn ra sau đó, Tina Brown, Tổng biên tập của công ty sáp nhập Newsweek Daily Beast cho biết trong một thông báo được đăng tải trên TheDailyBeast.com.

Newsweek sẽ lại xuất hiện vào năm sau với tên gọi Newsweek Global, một ấn phẩm số duy nhất tập trung vào bạn đọc di động, thông tin các ý kiến, những bạn đọc muốn biết các sự kiện thế giới trong một bối cảnh phức tạp”, theo mô tả của Brown. Ấn phẩm này xuất hiện trực tuyến và qua các máy tính bảng, máy đọc điện tử với một thuê bao trả trước.

Brown cho biết, “môi trường quảng cáo báo in thách thức” là lý do cho sự thay đổi. Chi tiêu quảng cáo trực tuyến được vượt báo in lần đầu tiên trong năm nay, theo các dự báo từ eMarketer. Quảng cáo trực tuyến dự báo sẽ thu được 39,5 tỷ USD trong năm nay - tăng 23,3% so với năm 2011, so với 38,8 tỷ USD cho báo in.

“Chúng tôi đang chuyển đổi Newsweek, chứ không phải nói lời tạm biệt. Chúng tôi vẫn cam kết Newsweek và tính báo chí mà Newsweek thể hiện. Quyết định này không chỉ là vì chất lượng thương hiệu hay tính báo chí - là khả năng thời nào cũng cần mà về những thách thức trong khi in báo in và phát hành”, Tina Brown cho biết.

Dù Newsweek phải vật lộn thì chất lượng tương tự với một đội ngũ tinh gọn vẫn sẽ được duy trì.

Newsweek đã từng xuất bản nhiều tờ bìa gây tranh cãi về những gì được xem bởi các hành động khác nhau để tăng cường doanh thu quầy báo. Một tờ bìa có tên “Muslim Rage” (tạm dịch: Cơn giận dữ của người đạo Hồi) trở thành một trò đùa rộng rãi trên Twitter, như bìa thể hiện Obama dưới tiêu đề “The First Gay President.”

Trong một thông báo doanh thu quý vào cuối tháng 7 vừa qua, Chủ tịch của IAC Barry Diller cho biết Newsweek cuối cùng sẽ “chuyển sang trực tuyến từ bản cứng”, nhưng chưa cho biết thời gian chuyển đổi.

IAC dự báo lỗ 22 triệu USD cho tờ Newsweek trong năm 2012, theo Bloomberg. Công ty này đã mua một cổ phần kiểm soát ở công ty Newsweek Daily Beast sau khi gia đình Harman quyết định ngừng đầu tư vào doanh nghiệp này hồi đầu năm.

Mai Anh

Ảnh: 

(ICTPress) - Tờ New York Times đang mở rộng phạm vi số của mình bằng việc tung ra một phiên bản bằng tiếng Bồ Đào Nha vào năm 2013, tờ báo này cho biết hôm qua ngày 14/10.

Phiên bản sắp tới này sẽ tập trung vào bạn đọc ở Brazil và có cả những bài báo đã được biên dịch và bài báo nguyên gốc được người Brazil viết. Bạn đọc có thể có khoảng 30 - 40 bài báo/ngày về các vấn đề toàn cầu, kinh doanh và văn hóa. New York Times cũng đang đầu tư vào hình ảnh gốc; các bức ảnh và đa phương tiện sẽ xuất hiện trong thời gian tới.

Đây là phiên bản quốc tế thứ hai mà New York Times công bố trong năm nay. Một phiên bản bản trực tuyến bằng tiếng Trung Quốc đã được tung ra ở dạng beta tại cn.nytimes.com vào cuối tháng 6, và dự định công bố chính thức vào tháng tới.

Không giống như phiên bản của Mỹ, đã được giới thiệu trong kế hoạch paywall vào tháng 3/2011, bạn đọc phiên bản Trung Quốc và Bồ Đào Nha không cần đăng ký bạn đọc dài hạn phiên bản số để truy cập web đầy đủ.

Mai Anh

Ảnh: 

(ICTPress) - "5% báo chí đưa tin sai đã gây cho bức xúc cho xã hội".

Trong 3 năm liên tục gần đây, những thông tin, vụ việc mà báo chí đưa ra yêu cầu các Bộ, Ban, Ngành xử lý có tỷ lệ đúng là 90%, 95%, 95%. Như vậy, tỷ lệ báo chí phản ánh cho các cơ quan xử lý đúng là rất cao nhưng 5% báo chí đưa tin sai đã gây cho bức xúc cho xã hội là những thông tin Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền (TT&TT) Đỗ Quý Doãn cho biết tại Hội thảo khoa học quốc gia “Đạo đức nghề báo trong khai thác và xử lý nguồn tin” tại Hà Nội.

5% của việc đưa tin sai nhất là trong môi trường lan tỏa không biên giới Internet tạo sự quan tâm hay thực chất là gây bức xúc trong xã hội rất lớn. Trong một thông tin phê bình đấu tranh chống các hiện tượng tiêu cực chỉ 1 tin đưa sai trong toàn bộ bài viết cơ bản đúng nhưng giá trị của toàn bộ bài, nội dung đó không có giá trị và người đọc chỉ bám vào 1 nội dung sai đó.

TS. Trần Bá Dung, Phó Trưởng Ban thường trực Hội nhà báo Việt Nam đưa hai ví dụ điển hình đưa tin sai gây bất bình xã hội vào năm 2006 và 2011 như: Vụ án PMU 18 năm 2006, đã có nhiều thông tin sai sự thật, xâm phạm nghiêm trọng đời tư của một số người. Một báo điện tử đã phải trả giá hơn trăm triệu đồng bồi thường danh dự cho việc đăng tin sai sự thật, xúc phạm một nhà hàng trên phố Nguyễn Chí Thanh, Hà Nội. Hay một sự việc khác là vào tháng 3/2011, hàng triệu khán giả truyền hình, nhiều nhà hảo tâm và dư luận xã hội bất bình về chuyện một cô gái bịa ra cả một quá khứ bất hạnh để lừa khan giả truyền hình, trong câu chuyện “Đời cô Lượm” được phát trên sóng truyền hình quốc gia.

Và mới đây nhất, dư luận xã hội cũng như trong báo giới ngỡ ngàng, xấu hổ việc một phóng viên bịa tin giật gân câu khách một cách thiếu hiểu biết và thiếu nhân văn về câu chuyện “bố chồng dính chặt nàng dâu” ở Tiền Giang (đăng báo điện tử vov.vn). Sau đó, một báo điện tử khác “ăn theo” bịa ra phỏng vấn người hàng xóm của nhân vật về chuyện này.

Tại Hội thảo này và các hội thảo về báo chí gần đây, các sai phạm đã được nhận diện và phân loại: Thông tin không phù hợp lợi ích quốc gia, nhân dân; Nhận thức chính trị còn non kém; Không xác minh thông tin gây bức xúc xã hội; Thông tin sai sự thật thiếu sự kiểm chứng nguồn tin; Xâm phạm đời tư, nhân phẩm của cá nhân, công dân; Thông tin vụ việc điều tra chưa kết thúc, chưa có xác minh đã đưa tin gây ảnh hưởng của cả ngành, cả giới, địa phương; Đặt tít bài không phù hợp với nội dung của bài báo; Thông tin quảng cáo sai quy định, không phù hợp.

Trong bài tham luận “Thật và Nhanh” gửi đến Hội thảo, nhà báo lão thành Hữu Thọ cho biết khuyết điểm phổ biến dẫn đến thông tin sai sự thật là do phong cách làm báo không cẩn trọng, thiếu trách nhiệm… Một số người thu thập thông tin theo kiểu “nghe hơi nồi chõ”, theo tin đồn, theo kiểu “làm báo a dua, theo đuôi”, không theo lời dặn của Bác Hồ: “Chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa hiểu rõ, chớ nói, chớ viết” mà Bác gọi là “nói bừa”, “viết càn”. Những người làm báo nổi tiếng thường rất thận trọng khi thu thập thông tin, xem ra họ càng nổi tiếng càng thận trọng.

Hải Lâm

Ảnh: 

Đó là chia sẻ của ông Trista, chuyên gia tâm lý học lâm sàng tại hội thảo “Truyền thông với vấn đề tự tử” do Trung tâm Phòng chống khủng hoảng tâm lý PCP tổ chức ngày 7/9 tại Hà Nội.

Ông Tristan phát biểu tại hội thảo

Theo ông, hiện nay một số tờ báo đang đưa tin một cách dễ dãi, thiếu cân nhắc về hệ lụy của vấn đề tự tử, thậm chí, một số bài báo còn "lãng mạn hóa" hành vi này khiến nó trở nên bình thường, đôi khi là nghĩa cử đẹp để làm theo.

Theo nghiên cứu của PCP, tại Việt Nam, tự tử là một trong mười nguyên nhân hàng đầu dẫn đến cái chết. Hiện nay, tỷ lệ các bạn trẻ từng nghĩ đến chuyện tự tử và từng tìm cách kết thúc cuộc sống của mình đã tăng cao hơn gấp đôi so với 5 năm trước.

Về mối quan hệ truyền thông với vấn đề tự tử ông Trista cho rằng, báo chí hiện đang cố diễn giải quá sâu vào hành vi tự tử, sắp xếp những bài về hành động này một cách nổi bật để gây chú ý.

Đồng thời, từ việc viết cặn kẽ phương thức, địa điểm tới việc dùng hình ảnh người thân nạn nhân để minh họa… là điều đáng lo ngại.

“Khi độc giả đọc nhiều những thông tin này, họ sẽ chọn cách giải quyết tiêu cực nhất khi gặp khó khăn trong cuộc sống” – ông Trista cảnh báo.

Th.S Việt Hà, Giảng viên khoa Báo chí truyền thông, ĐH KHXH&NV Hà Nội chia sẻ: "Nhiều phóng viên định kiến rằng công chúng khao khát những tin "cướp, giết, hiếp", việc đưa tin các vụ tự tử cũng nằm trong nhóm tin giật gân này. Chính suy nghĩ ấy đang ảnh hưởng nhiều tới cách viết của nhiều phóng viên".

“Trên thực tế, tôi đã từng làm báo và theo dõi lượng click, tỉ lệ truy cập vào những bài báo tử tế, những vấn đề hay, việc tốt cũng không kém gì tin giật gân. Nhưng điều đó phụ thuộc rất lớn vào cái tâm của mỗi người làm báo. Nếu tưởng tượng người đọc báo là người thân của chúng ta, họ sẽ có những bài viết đúng mực hơn" - Th.S Việt Hà kết luận./.

 Phạm Mỹ

Ảnh: 

Ngày 2/10, các nhà báo trên cả nước Pakistan đã xuống đường tuần hành lên án vụ sát hại một phóng viên truyền hình tại điểm nóng nổi dậy ở Baluchistan, tỉnh miền Tây Nam giáp với Iran.

Ảnh: demotix

Cảnh sát cho biết phóng viên Abdul Haq Baluch, 37 tuổi, làm việc cho kênh truyền hình tư nhân ARY, đã bị bắn tối 1/10 khi đang lái xe về nhà tại thị trấn Khuzdar, cách thủ phủ Quetta của tỉnh Baluchistan khoảng 230km. Các nhà báo cho biết một nhóm người không rõ danh tính bịt mặt đã nã súng vào ôtô của phóng viên này, làm anh bị thương và đã thiệt mạng trên đường đến bệnh viện.

Chủ tịch Câu lạc bộ Báo chí quốc gia, ông Farooq Faisal cho biết các nhà báo tuần hành nhằm phản đối điều kiện tác nghiệm vô cùng khó khăn tại tỉnh Baluchistan và khu vực Tây Bắc Pakistan, nơi phiến quân Taliban tập trung đông đảo.

Ông cáo buộc chính phủ trung ương thiếu các biện pháp mạnh tay đối phó với tình trạng các nhóm vũ trang đe dọa giới báo chí. Chủ tịch Câu lạc bộ Báo chí Khuzdar, ông Nadeem Gorgnari cho biết anh Baluch và câu lạc bộ này thường xuyên nhận được những cú điện thoại đe dọa.

Trong một cuộc họp báo tại thủ đô Islamabad, Bộ trưởng Nội vụ Rehman Mali cho biết một ủy ban tư pháp sẽ điều tra về vụ sát hại phóng viên Baluch, đồng thời treo thưởng 2,5 triệu rupi (tương đương 26.320 USD) cho người cung cấp thông tin nhận dạng các hung thủ.

Baluchistan là một trong những khu vực nghèo khó nhất Pakistan. Từ năm 2004 đến nay, các tay súng ly khai đã thực hiện nhiều vụ tấn công đòi quyền tự trị và được chia phần lớn hơn trong nguồn thu nhập từ dầu mỏ, khí và khoáng sản của tỉnh Baluchistan. Các lực lượng của Chính phủ Pakistan đã tiến hành nhiều chiến dịch truy đuổi phiến quân, bắt giam và tiêu diệt hàng trăm tay súng.

Theo Tổ chức Nhà báo Không biên giới, Pakistan là nước có nhiều nhà báo bị sát hại nhất trong năm 2011, với ít nhất 8 nhà báo thiệt mạng. Theo tổ chức phi chính phủ có quy chế tư vấn Press Emblem Campaign (PEC) thuộc Liên hợp quốc, trong 6 tháng đầu năm 2012, trên thế giới có 110 nhà báo thiệt mạng. Con số này cao hơn 36% so với cùng kỳ các năm trước.

Riêng trong năm 2011, đã có 107 nhà báo đã thiệt mạng. PEC cho rằng nguyên nhân của tình trạng đáng buồn này là do các cuộc nội chiến trên thế giới gia tăng.

VietnamPlus/TTXVN

Ảnh: 

(ICTPress) - Nữ công tước hở ngực, nhà ngoại giao hấp hối, những biếm họa về nhà tiên tri và các bức ảnh của một nhà làm phim bí mật. Những tin tức đăng tải về 4 nội dung trên đã và đang là đề tài tranh cãi về sự riêng tư, nghiêm túc, sự khoan dung, quyền xuất bản và sự tự kiềm chế.

Catherine, nữ Công tước Cambridge, và bìa báo Charlie Hebdo để trắng với dòng chữ "Tờ báo trách nhiệm" trên vạch đỏ.

Nhiều tổ chức truyền thông đã bị phạt về đăng tải một bức ảnh minh họa của Đại sứ Mỹ tại Libi Chris Stevens, khi vị đại sứ này được kéo ra khỏi đống đổ cháy của tòa lãnh sự ở thành phố Benghazi, gần như bất tỉnh và bị cháy đen kịt. Tờ Thời báo New York đã từ chối yêu cầu gỡ bỏ bức ảnh này khỏi trang báo của Bộ Ngoại giao Mỹ.

Margaret Sullivan, đại diện cho bạn đọc của tờ Times đã thừa nhận những trao đổi khá nhiều về liệu tờ báo nên xuất bản bức ảnh nhưng bổ sung: “Chúng tôi tin tưởng bức ảnh này giúp truyền tải tình hình đến bạn đọc của Times theo cách mạnh mẽ. Trên cơ sở đó, chúng tôi nghĩ bức ảnh có giá trị tin tức và quan trọng đối với việc bao phủ tin tức của một tờ báo như Times”.

Nhưng Margaret cho biết thêm Times đã cố gắng “tránh trình bày bức ảnh theo cách nhạy cảm hay không”.

Thời báo Los Angeles đã xuất bản bức ảnh ở trang nhất, để thu hút những nhiều bình luận của bạn đọc.

“Với sự tự do của báo chí đối với trách nhiệm trân trọng những khoảnh khắc nhạy cảm nhất. Bức ảnh này là một trong số đó và Times đã thất bại”, Tim Sutherland cho biết.

“Điều gì bức ảnh đã đạt được? Bức ảnh có đáng giá tin tức? Chúng tôi biết ngài đại sứ bị một đám đông tấn công. Chúng tôi biết ông ấy đã chết”, David Latt bình luận

Trưởng Ban Biên tập Marc Duvoisin cho rằng bức ảnh đáng giá tin tức bởi vì nó chộp được một sự kiện quan trọng và hiếm.

Hình ảnh hở ngực

Những xem xét về những ảnh hưởng đến các đơn vị xuất bản bức ảnh hở ngực của nữ Công tước xứ Cambridge nước Anh Catherine, trong khi cô và chồng là hoàng tử William đang có kỳ nghỉ ở Pháp chưa rõ ràng. Tạp chí Pháp Closer là tạp chí đầu tiên xuất bản các bức ảnh, công khai thừa nhận đã chụp bức những ống kính rất dài từ một con phố gần đó. Không có lời giải thích biên tập được đưa ra ngoài những lời của biên tập viên, Laurence Pieau, đã cho Agence France Presse biết: “Những bức ảnh này không phải là những bức ảnh gây sốc, chỉ là hình ảnh về một người phụ nữ trẻ tắm nắng hở ngực, như hàng triệu phụ nữ chúng ta nhìn thấy trên các bãi biển”.

Biên tập viên của tờ Chi, ấn phẩm của Closer ở Italia đề cập chi tiết hơn. “Đây là một chủ đề đáng được ca ngợi bởi vì bức ảnh thể hiện một cách tự nhiên nhất về cuộc sống thường ngày của một cặp đôi nổi tiếng, trẻ trung và hiện đại trong tình yêu”, Alfonso Signorini cho biết.

Trong thế giới tin tức vắn tắt đến chết người, các tờ tạp chí chạy theo những người nổi tiếng những bức ảnh của nữ công tước là một sự táo bạo - một đường tắt đến tai tiếng và doanh thu. Như Oscar Wilde từng nhận xét: “Chỉ có một thứ duy nhất tồi tệ hơn là bị mang ra xì xào và đó là thứ không phải là để bàn tán”.

Vua tự mô tả paparazzi, E.L. Woody, cho CNN biết về các bức ảnh là chính thống.

“Nữ công tước đã đứng ở nơi mà nhiều người nhìn thấy ngực để hở… Nữ công tước đã khá giản dị”. Một hình ảnh giản dị, chỉ có vậy, nếu bạn có một ống kính dài và kiên nhẫn không giới hạn.

Đó không phải là hình ảnh của gia đình hoàng gia. Hai vợ chồng công tước xứ Cambridge bắt đầu kiện ở Pháp cho rằng “một sự xâm phạm đời tư kệnh cỡm và hoàn toàn không thể bào chữa và khẳng định người chụp ảnh đã hủy hoại hình ảnh riêng của nước Pháp”.

Các luật sư của Hoàng gia Anh có thể tin tưởng chắc chắn rằng các luật định về riêng tư cứng rắn của Pháp sẽ ủng hộ vụ kiện này và sẽ làm nản lòng những người có ý định. Điều khoản 226 trong Bộ luật tội phạm của Pháp quy định một mức phạt nặng (tới khoảng 60.000 USD) và trách nhiệm ngồi tù “vì chụp, ghi lại hoặc truyền tải bức ảnh của một người đang ở một nơi riêng tư, mà không có sự đồng ý của người liên quan” nhưng điều này có thể làm tăng số phát hành tạp chí Closer vì nhiều người mua.

Trớ trêu của việc xuất bản bức ảnh trên Closer (tít bài “Ồ, chúa ơi, sex và mặt trời cùng với Provence” - "Oh my God - sex and sun en Provence") và Chi (tít bài: “Nữ hoàng đang nude” - "Queen in the Nude") là hai ấn phẩm do Tập đoàn Arnoldo Mondadori, thuộc một phần sở hữu của gia đình cựu thủ tướng Italia Silvio Berlusconi. Con gái cựu thủ tướng Italia làm chủ tịch Hội đồng Tập đoàn.

Khi còn ở nhiệm sở, Berlusconi thường xuyên phàn nàn báo chí theo đuổi ông cả về những lỗi nhỏ rõ ràng, phần lớn là các bữa tiệc tùng truy hoan tổ chức tại tư dinh của thủ tướng được gọi là bunga bunga mà ông và nhiều cô người mẫu trẻ đã tham dự. Ông đã kiện một tờ báo Tây Ban Nha El Pais vào năm 2009 sau khi xuất bản những bức ảnh về những người phụ nữ hở ngực (khuôn mặt đã được tẩy đi) tại villa Sardinia của ông.

Chúng tôi đang nói về những bức ảnh không gây hại, nhưng đã có một sự xâm phạm riêng tư. Những cô người mẫu này đang tắm trong một Jacuzzi bên trong một ngôi nhà riêng và họ đã bị tấn công theo cách "khiếm nhã”, cựu thủ tướng đã từng nói.

Giờ đây mọi việc tương tự.

Biếm họa và tính hèn nhát

Trong khi Closer và Chi tấn công các quầy bán báo bằng các bức ảnh hở ngực của công nương Anh, ấn phẩm khác của Pháp, Charlie Hebdo, đã quyết định đăng tải những bức biếm họa thô tục mô tả tiên tri Mohammed.

Một loạt các biếm họa đã được xuất bản trên một tờ báo Đan Mạch năm 2005 đã dẫn tới những cuộc biểu tình rầm rộ và bạo lực trong thế giới Hồi giáo. Bất cứ mô tả nào về tiên tri đạo Hồi được xem như là lời báng bổ người đạo Hồi. Nhưng giám đốc Tạp chí Stephane Charbonnier cho biết Charlie Hebdo đang sử dụng sự tự do mô tả “để bình luận về các tin tức theo một cách trào phúng”.

Charbonnier cho biết dự án này là một phản pháo cho sự giận dữ do bộ phim “Sự ngây thơ của tín đồ Hồi giáo” (Innocence of Muslims"), Nakoula Bassely Nakoula thực hiện, đã gây ra. Đó là sau khi bộ phim - được đăng tải dưới cái tên "Sam Bacile," trên YouTube - đã xuất hiện trên truyền hình Ai Cập làm nổ ra những chống đối.

“Sự việc là tin tức tuần này về Mohammed và bộ phim tồi tệ, do đó chúng ta vẽ các biếm họa về chủ đề này”, Charbonnier cho BFM-TV, chi nhánh của CNN biết.

Trong một cuộc phỏng vấn khác Charbonnier đã đưa ra một quan điểm nghiêm túc nhiều hơn vì sao Charlie đã xuất bản các bức biếm họa về sự chống đối quyết liệt.

“Nó cho thấy tình hình - mọi người bị thúc ép do nỗ sợ hãi và đó chính xác là những gì mà một bộ phận cực đoan, không đại diện cho ai, muốn làm mọi người sợ hãi, để nhốt tất cả chúng ta lại trong một cái hang”, Charbonnier cho Reuters biết.

Charbonnier có thể đã chỉ ra quyết định 3 năm trước đây của Tờ báo đại học Yale (YUP) đã xuất bản cuốn sách của Jytte Klausen có tên là “Những bức biếm họa đã làm thế giới sửng sốt” (The Cartoons That Shocked The World) - mà không xuất bản các biếm họa. Giám đốc của tờ báo này John Donatich sau đó thừa nhận “Việc xét xử các chuyên gia tràn ngập đã tạo cơ hội bạo lực lớn nếu cả các biếm họa hay các mô tả khác của nhà tiên tri Muhammad được in ra”.

Quyết định này đã nhận được sự chỉ trích rộng rãi. Cary Nelson, sau đó là chủ tịch của Hiệp hội các giáo sư đại học Mỹ, đã gọi YUP cơ bản là hèn nhát. Và trong ghi chép của cao học, một bạn đọc đã viết “Nếu các biên tập viên có phẩm chất chính trị nhận thức được những thông tin đăng tải của YUP, họ đã quyết tâm tránh phạm lỗi.

Nhiều tờ báo và các hãng truyền thông khác, trong đó có cả CNN, cũng đã chọn cách không đăng tải các biếm họa. Ban Biên tập Thời báo New York năm 2006 cho biết đó là một lựa chọn hợp lý cho các hãng tin mà thường lấy lý do từ các công kích vu vơ về các biểu tượng tôn giáo, đặc biệt vì các biếm họa dễ dàng để mô tả”.

Do đó có nên tự do thể hiện (hay từ do sẽ là châm biếm) phải được kiềm chế khi có thể bị hiểu sai và trong quá trình kiện sẽ đưa nhiều người gặp rủi ro? Hậu quả tức thời của việc xuất bản biếm họa còn có nhiều phản ứng và việc đóng cửa tạm thời của các đại sứ quán Pháp ở khoảng 20 nước. Thủ tướng Pháp Jean-Marc Ayrault đã bảo vệ quyền của tờ Charlie Hebdo được xuất bản nhưng nói thêm “Cũng có câu hỏi về trách nhiệm”.

Ed Husain, một viên chức cấp trung ở Ủy ban Ngoại giao, cho rằng những người theo đạo Hồi cần kiềm chế để tránh sự khiêu khích. “Hàng triệu người phản đối năm ngoái ở các thủ đo Ả rập đã cầu  'hurriyah, karamah, adala ijtima'iyya' hay là “tự do, giá trị hay công bằng xã hội” không thể cho phép các cảm xúc của những người tin tưởng mù quáng để làm trật cuộc cách mạng”, ông viết trong một ý kiến cho CNN.com.

“Tự do không chỉ là quy định chính nhưng đảm bảo phụ nữ, những dân tộc thiểu số và những người trí thức không theo nhà thờ có thể phát triển mà không sợ hãi”, ông cho biết

Một tranh luận tương tự do Flemming Rose, biên tập viên văn hóa của tờ báo Đan Mạch Jyllands-Posten, đã xuất bản các bức biếm họa nhà tiên tri đầu tiên vào năm 2005, phát động. Trong một xã hội mở, Rose viết “Mọi người đều mong muốn chịu đựng tha thứ biếm họa, nhạo báng và bông đùa”.

Sốc: Báo chí tỏ ra kiềm chế

Ở Vương quốc Anh, quyền lực của Ủy ban phàn nàn báo chí là khuyến khích sự tự kiềm chế của các đơn vị xuất bản có thể xem xét thể hiện hình ảnh công nương hở ngực. Thực tế, báo chí đăng tin tức vắn tắt đã đưa các mầu sắc của họ lên một chuẩn mới, với tờ Daily Mirror tuyên bố “những người của công chúng cư xử đúng đắn có quyền có một cuộc sống riêng tư”.

Tờ Sun - những tuần trước đó đã xuất bản các bức ảnh của hoàng tử Harry khỏa thân nhảy cẫng lên vui mừng trong một phòng khách sạn ở Las Vegas - đã sử dụng rắc rối này cho một cuộc tấn công lỗi thời chống lại nước Pháp lừa dối.

“Sự châm biếm cuối cùng là Pháp - một nước Pháp thiển cận, ám ảnh sự riêng tư - đã đăng tải nhiều bức ảnh bừa bãi thô thiển mà không báo Anh nghiêm túc nào muốn dính dáng”, Sun tuyên bố.

Tờ báo rõ ràng đã cập nhật bộ luật quản lý kể từ năm 1999, khi in ảnh hở ngực của Sophie, nữ bá tước Wessex, những ngày trước khi đám cưới với hoàng tử Anh Edward. Và tình hình ở Vương quốc Anh không hề thay đổi kể từ khi các bức ảnh đã được xuất bản một Sarah Ferguson hở ngực - và những ngón chân của cô - đang quen với một doanh nhân người Mỹ chính xác cách đây 20 năm ngay sau khi ly hôn với hoàng tử Andrew. Công chúng đồn đại về tư cách đạo đức của paparazzi sau cái chết của công nương Diana đã là một sự kiện làm thay đổi bầu không khí.

Ở Mỹ, có một sự phân biệt giữa việc chụp ảnh và xuất bản.

Daniel J. Solove, một giáo sư luật tại Đại học George Washington cho biết nguyên tắc của “sự xâm phạm dự trên sự riêng tư” liên quan đến người nào đó có ý định xâm phạm, vật lý hay cách nào khác, vào các công việc riêng tư của một người nào đó – dù các bang có các định nghĩa khác nhau. Cũng như xâm phạm, có thể bao gồm việc sử dụng các ống kính phóng hay các thiết bị nghe công suất cao.

Ấn phẩm được bảo vệ bởi sửa đổi lần thứ nhất nhưng có thể không đáp ứng nếu gặp phải sự chỉ trích lớn hoặc qua việc kiểm chứng giá trị tin tức. Trên thực tế, Solove cho biết các tòa án Mỹ có xu hướng rất rộng rãi khi nói về kiểm chứng “giá trị tin tức” và miễn cưỡng áp đặt ngưỡng, trong khi đó các tòa án châu Âu chắc chắn hơn. Ông trích dẫn vụ kiện của tác giả J.K. Rowling, đã kiện thành công một tờ báo sau khi đăng những bức ảnh về cậu con trai của tác giả.

Nhiều nước châu Âu cũng có các luật định cấm phát biểu hay các hành động có thể châm ngòi cho lòng căm thù tôn giáo và chủng tộc. Một số thậm chí cấm châm biếm - mặc dù hiếm khi theo đuổi những người được cho là phạm lỗi. Nhưng tuy nhiên nội dung phim "Innocence of Muslims,", giọng nói thù gét không là tội phạm ở Mỹ, và các tòa án Mỹ nghiêm túc bảo vệ các quyền theo Đạo luật bổ túc thứ nhất (First Amendment).

Hôm thứ 3 vừa qua, Tổng thống Obama phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc: “Cơ quan lập pháp Mỹ bảo vệ quyền được được phát biểu tự do. Tại Mỹ, nhiều ấn phẩm tỏ ra khiêu khích. Giống như tôi, phần lớn người Mỹ là người theo đạo Cơ đốc, và tất nhiên họ không báng bổ chống lại các niềm tin thiêng liêng nhất”.

Klausen, tác giả cuốn “Biếm họa làm shock thế giới” (The Cartoons That Shocked The World") cho CNN biết bà thấy sự khác biệt giữa những phản đối gần đây và cơn thịnh nộ diễn ra vào năm 2006. Bà tin rằng những phản đối gần đây là thuộc về số nhỏ những kẻ cực đoan. Và đó là một phẩn của sự nhìn nhận ngày tăng ở các nước Ả rập về mạng xã hội. Nó không chỉ được những kẻ cực đoan khai thác mà “những người trẻ hơn tin là sẽ giúp họ vứt bỏ những cái lỗi thời hơn và có thể tiếp cận với tự do”.

Klausen, giáo sư hợp tác quốc tế tại đại học Brandeis cũng chỉ ra rằng đó là sự tự do truyền thông mới ở Ai Cập đã cho phép clip "Innocence of Muslims" được phát. Điều này chưa bao giờ xảy ra dưới 30 năm lãnh đạo của tổng thống Hosni Mubarak. Đây là cái giá của việc được tự do thể hiện.

Xác định đạo diễn phim đặt ra một số vấn đề khác. Một số người cho rằng Nakoula không có quyền giấu tên bởi vì ông đã là nhân vật công chúng khi phát một phần phim "Innocence of Muslims" trực tuyến và sau đó quảng cáo bộ phim trong một loạt các phỏng vấn (trong khi che dấu đằng sau bút danh).

Phim của đạo diễn này cũng có ý định khơi dậy sự lòng căm thù trên toàn thế giới - đưa cuộc sống của nhiều người vô tội vào nguy hiểm trong khi rõ ràng diễn viên và nhóm diễn viên theo ý định của đạo diễn.

Trong một khía cạnh khác, một số người cho là Nakoula đe dọa mình và có thể đưa các thành viên gia đình và cộng đồng vào nguy hiểm. Chắc chắn, các thành viên của cộng đồng Christian Coptic ở Los Angeles, nơi Nakoula sống, đã bày tỏ quan ngại về nguy hiểm đối với sự an toàn của họ như là kết quả của sự công khai xung quanh đạo diễn này.

Kỷ nguyên truyền thông xã hội đã tạo ra một mức phức tạp khác cho các vấn đề này.

“Vào thời đại khi mà bất cứ ai có một chiếc điện thoại di động là có thể lan truyền những quan điểm gây gổ trên toàn thế giới với chỉ một nút bấm, ý niệm có thể kiểm soát luồng thông tin đã lỗi thời”, Tổng thống Obama cho biết trong bài phải biểu trước Đại hội đồng Liên hợp quốc.

Một trong những nữ diễn viên trên phim - Cindy Lee Garcia - đã tới một tòa án hạt ở Los Angeles trong nỗ lực yêu cầu gỡ clip khỏi YouTube, cho biết cô đã bị Nakoula lừa dối về bản chất của bộ phim. Cô đã không làm được - ít nhất bởi vì luật Liên bang Mỹ bảo vệ các bên thứ ba tránh trách nhiệm pháp lý về nội dung họ xuất bản.

Google sở hữu YouTube, chặn clip không được mở ở Ai Cập, Libi, Ả rập Saudi và một số nơi khác (cho rằng phải tuân thủ các luật pháp quốc gia) nhưng lại để cho những người sử dụng ở các nước khác xem.

Tác giả Klausen cho biết một sự khác biệt cần được rút ra giữa hai nền tảng - người thích YouTube phải tuân thủ luật Mỹ - và những cá nhân tải clip phải có trách nhiệm pháp lý trước luật pháp của đất nước, nếu họ bị phát hiện.

Nhưng Solove, giáo sư đại học George Washington cho biết những công ty như vậy có những quyết định chắc chắn để đảm bảo tuân thủ các quy định của một chính phủ nước ngoài và vì họ không thể hành động như các nhân viên kiểm duyệt. Trường hợp này, hệ quả không mong đợi của Google với các cơ quan Trung Quốc đã dẫn tới công ty này đóng cửa google.cn.

Nhìn lại vụ việc do tranh biếm họa gây ra, Klausen nhắc nhở chủ đề trong phim từ 1950 của Akira Kurosawa "Rashomon": mỗi người đã hiểu các thực tế một cách khác nhau và chưa được trang bị nhiều để hiểu các động cơ thúc đẩy các hành động của người khác… Đạo đức là chỗ những cách hiểu mang tính kết quả nhiều hơn là các thực tế khách quan”.

 Mai Anh

Theo CNN

Ảnh: 

(ICTPress) - Tờ Tạp chí Closer của Pháp đã bị phạt nặng vì xuất bản những bức ảnh hở ngực của hoàng hậu tương lai của nước Anh, Catherine Middleton, nữ công tước xứ Cambridge và đã yêu cầu tờ tạp chí này không được phát hành bản in và đăng tải trực tuyến, một tòa án Pháp đã ra phán quyết hôm nay 18/9.

Tòa yêu cầu Tạp chí Closer chuyển toàn bộ những bức ảnh gốc cho gia đình hoàng gia Anh trong vòng 24 giờ phán quyết và nộp phạt 2000 euro (khoảng 2.600 USD).

Tạp chí này phải trả hơn 10.000 euro/ngày nếu chậm trễ trong việc chuyển các bức ảnh cho gia đình Hoàng gia Anh.

Và một bên nguyên người Pháp đã mở một điều tra phạm tội sơ bộ về vụ việc này, văn phòng công tố Nanterre cho biết hôm nay.

Catherine và hoàng tử William, người thừa kế ngai vàng thứ hai, “hài lòng vì phán quyết của tòa đã được đưa ra”. Tờ báo đã phá vỡ luật và họ buộc phải có trách nhiệm đối với sự riêng tư, Hoàng gia Anh cho biết.

Luật của Pháp quy định các mức phạt nghiêm khắc để bảo vệ chống lại sự xâm phạm riêng tư, luật sư người Anh Charlotte Harris cho biết, bao gồm cả các quy định đình bản và phạt nặng.

Ngoài ra, ban lãnh đạo tờ báo đã đăng tải những bức ảnh này sẽ phải họp để xem xét việc đóng cửa tờ báo.

Tờ Irish Daily Star xuất bản những bức ảnh hôm thứ 7 và cuộc họp đã được tiến hành sau khi một biên tập viên của tờ báo bị đình chỉ để điều tra.

Gia đình Hoàng gia Anh đã nộp đơn kiện Tạp chí Closer vì xâm phạm sự riêng tư và cả người chụp ảnh, một phát ngôn viên của Hoàng gia cho biết.

Những bức ảnh của Catherine đang tắm nắng còn xâm phạm đời tư hơn cả nude, người viết tiểu sử Hoàng gia Anh Christopher Andersen.

Hoàng tử William và em trai, hoàng tử Harry, vẫn lên tiếng về trách nhiệm của giới truyền thông về cái chết của người mẹ, công nương Diana, trong một vụ tai nạn giao thông ở Paris khi người lái xe chạy trốn paparazzi, Andersend cho biết. Các nhà điều tra Pháp đã kết luận người lái xe cho công nương Diana đã bị mất kiểm soát trong khi bị say.

Gia đình Hoàng gia Anh lo lắng về những xâm phạm tương tự, đặc biệt nếu hoàng tử William và Catherine có con, Andersen cho biết.

Trong một tiến hành phiên tòa dân sự vào ngày hôm qua 17/9 tại Paris, các luật sư cho gia đình Hoàng gia đã đề nghị bồi thường thiệt hại và tòa ra lệnh ngăn các bức ảnh có thể được xuất bản lần nữa, kể cả những bức ảnh đã đăng trực tuyến phải bị tháo rỡ.  

Tòa án đã đồng ý với cả 2 yêu cầu này.

Luật sư Aurelien Hamelle đã tố cáo những bức ảnh đã xuất bản tại tòa hôm qua và gọi những bức ảnh này là xâm phạm sự riêng tư.

“Đó là một hình ảnh của cuộc sống hôn nhân, thân mật, riêng tư và không có liên quan gì tới một tờ báo”, Hamelle cho biết.

Chi, một tờ báo của Ý cũng thuộc công ty sở hữu Closer, đã xuất bản một số đặc biệt ngày hôm qua với 26 trang ảnh về hoàng từ William và Catherine đi nghỉ.

Khi các biên tập viên tại Closer thực hiện việc này, các quản lý của Chi đã ủng hộ việc xuất bản các bức ảnh mặc dù không có sự chấp thuận từ London.

“Đây là một câu chuyện giá trị xuất bản trong một số đặc biệt vì nó sẽ thể hiện ở một ánh sáng tự nhiên của cuộc sống hàng ngày của một cặp vợ chồng trẻ rất nổi tiếng và yêu thương”, Trưởng ban Biên tập Alfonso Signorini cho biết trong một thông báo.

Chi và Closer cùng thuộc công ty xuất bản Mondadori của con gái cựu Thủ tướng Italia Marina Berlusconi sở hữu.

 Mai Anh

Theo CNN/Telegraph

Ảnh: 

Nhận thấy những bất cập trong việc phát hành báo giấy, ba sinh viên Dương Văn Linh, Lê Văn Việt và Trịnh Đức Cường, thuộc khoa Cơ khí chế tạo máy, Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật, đã nảy ra ý tưởng thiết kế chiếc máy bán báo tự động.

Chia sẻ ý tưởng của cả nhóm, Lê Văn Việt cho biết, quan sát việc mua bán báo tại TP.HCM sẽ thấy vào những ngày mưa gió, các sạp báo lề đường gần như không thể hoạt động; còn ngày nắng thì thường xế trưa là người bán nghỉ, rất khó tìm mua một tờ báo.

Chiếc máy bán báo cũng giống như máy bán nước ngọt, nhằm giúp mọi người có thể mua báo ở nơi công cộng, qua đó giảm thiểu chi phí phát sinh và việc phát hành báo được thực hiện dễ dàng dưới mọi điều kiện thời tiết.

Nhóm đã mất ba tháng ròng rã để hoàn thành chiếc máy. Linh đảm trách phần thiết kế cơ khí khung các bộ phận của máy, Đức Cường lo phần hệ thống điện, còn Việt lo lập trình cho chiếc máy, mỗi người một việc để tiết kiệm tối đa thời gian. Máy bán báo có ba bộ phận chính là: thùng máy; bộ phận điều khiển; thiết bị kiểm tra tiền thật và nhận, thối tiền.

Toàn bộ hệ thống hoạt động hoàn toàn tự động, không cần có người quản lý. Máy có thể bán được rất nhiều loại báo, từ tạp chí tới báo tờ khổ giấy A4. Đặc biệt không phân biệt độ dày, mỏng của tờ báo, thuận lợi cho các loại báo giải trí có kèm các sản phẩm dạng gói, hộp như mỹ phẩm, dầu gội... làm quà tặng độc giả.

Máy thích hợp đặt ở những nơi công cộng như: bến xe, nhà ga, bên trong các cao ốc văn phòng, trước cửa bệnh viện... Ngoài bán báo tự động, máy còn có thể dùng để bán, cũng tự động, những mặt hàng khác như bánh kẹo, nước giải khát...

Theo Việt, dù thói quen đọc báo trực tuyến đã rất phổ biến nhưng không phải báo nào cũng được đưa lên mạng internet, nhất là các tạp chí, vì vậy, máy bán báo sẽ vẫn “có đất sống”.

Khó khăn nhất đối với nhóm khi thiết kế máy là làm sao điều khiển máy chọn chính xác tờ báo muốn mua trong rất nhiều loại báo được bán. Nhóm phải thử nghiệm rất nhiều lần mới có được “giải thuật” cho máy. Thêm vào đó, thời gian thực hiện rất eo hẹp do vừa làm vừa học.

Trước ý tưởng mới lạ và thiết thực, Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật đã cho phép nhóm được vào phòng thí nghiệm của trường ban đêm để làm việc. Biết học trò phải dè sẻn chi tiêu vì mua linh kiện rất tốn kém, một giảng viên trong trường đã bỏ tiền túi hỗ trợ các bạn một phần. Cả nhóm đã phải lùng sục khắp thành phố để mua linh kiện cũ, đắt nhất là linh kiện ở bộ phận nhận biết tiền thật và tiền giả. Phần thưởng cho sự cố gắng của nhóm là buổi ra mắt sản phẩm tại trường đã làm nhiều sinh viên và thầy cô thích thú.

Hiện tại, chiếc máy đã hoàn thành và hoạt động tương đối tốt trong thời gian dài. Tuy nhiên, theo nhóm tác giả, vấn đề thẩm mỹ cho máy chưa được tốt nên phải nghiên cứu tìm cách khắc phục. Một công ty truyền thông biết tin đã đến tận nơi để đặt hàng nhóm sản xuất máy. Thành công này khiến cả nhóm rất vui và thấy phấn khởi vì dự án có thể áp dụng vào thực tế.

Theo TTO

Ảnh: 

Áp dụng Khoản 3 Điều 6 Nghị định 02/2011/NĐ-CP UBND quận Ô Môn (Cần Thơ) vừa xử phạt hai đối tượng Trần Kim Sang và Nguyễn Thanh Tài mỗi người 25 triệu đồng về hành vi cản trở phóng viên tác nghiệp.

Việc xử lý các hành vi cản trở tác nghiệp báo chí đang được tăng cường. (Ảnh minh họa)

Về vụ việc trên, ngày 22/6/2012, báo Cần Thơ nhận được thông tin về một đám cưới vi phạm pháp luật tại địa phương. Báo Cần Thơ cử phóng viên Cẩm Tú đến địa điểm tổ chức tiệc cưới để thu thập thông tin. Khi tác nghiệp, phóng viên đã bị hai đối tượng trên lao vào giật hỏng máy ảnh, lấy máy ghi âm, tháo thẻ nhớ, đe dọa hành hung… Khi Công an quận Ô Môn can thiệp thì các đối tượng này mới trả lại phương tiện tác nghiệp cho phóng viên nhưng các phương tiện đã bị hư hỏng và bị xóa mất dữ liệu.

Trước đó, ngày 6/3/2012, Công an TP Buôn Ma Thuột đã áp dụng Khoản 1 Điều 6 Nghị định 02/2011/NĐ-CP, xử phạt hành chính 5 triệu đồng với đối tượng Trần Thị Ngọc Yến về hành vi cản trở tác nghiệp đối với phóng viên Lê Kiến (Báo Tiền Phong) và Anh Dũng (TTXVN).

Mới đây, Trung tâm nghiên cứu truyền thông phát triển (RED) triển khai Dự án “Tăng cường thực thi các quy định pháp luật về bảo vệ tác nghiệp báo chí”. Dự án nhận được sự hỗ trợ của Bộ Ngoại giao Anh, Thanh tra Bộ Thông tin & truyền thông và Sở Thông tin & truyền thông Đăk Lăk. Một trong các kết quả quan trọng của Dự án là Bộ quy trình hỗ trợ các bên liên quan xử lý trong việc giải quyết các vụ việc cản trở tác nghiệp báo chí.

Trải qua các Nghị định, từ Nghị định 31/2001/NĐ-CP đến Nghị định 56/2006/NĐ-CP và Nghị định 02/2011/NĐ-CP, mức phạt luôn tăng nặng đối với hành vi cản trở tác nghiệp báo chí. Việc thực thi nghiêm minh các chính sách này góp phần đảm bảo cho hoạt động báo chí an toàn và hiệu quả, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Bạch Minh

Nhà báo và Công luận

Ảnh: