Tòa soạn tích hợp - Hãy làm khi chưa quá muộn!

Báo online là loại hình sinh sau đẻ muộn và chưa đem lại lợi nhuận cao, nhưng vắng mặt trong làng báo online lại là tự mình giới hạn số lượng độc giả/khán giả và giảm sức ảnh hưởng của báo/đài nhà. Do vậy, các cơ quan báo chí ngày nay đều chịu khó góp mặt lên Internet.

Việc nảy sinh ra một "phiên bản" khác của sản phẩm báo chí đã có sẵn lại dẫn đến những yêu cầu mới trong cách sắp xếp tòa soạn, nhất là khi cả hai sản phẩm này lại đăng phần lớn nội dung của nhau.

Thêm báo online nghĩa là thêm một phòng

Đây là sự lựa chọn của phần đông các cơ quan báo đài khi quyết định đưa báo của mình lên mạng. Phòng Online gồm trên dưới 10 người đảm trách việc đăng những tin, bài của loại hình báo chí sẵn có lên Internet.

Cách cơ cấu "phòng online" như vậy khiến hoạt động của bộ phận online có vẻ ít nhiều độc lập với tòa soạn.

Nhiều báo tổ chức bộ phận Online như cách tổ chức những phòng/ban phụ trách các phụ bản khác của tờ báo, mà dường như không để ý đến một sự khác biệt: các phụ bản khác của báo thường có nội dung độc lập so với tờ báo chính – nhưng phiên bản online thì không.

Nội dung đăng tải của báo Online là nội dung của tờ báo chính, có thể nhiều hơn hay ít hơn, có thể nhanh hơn hay chậm hơn (một chút), có thể ngắn hơn hay dài hơn – nhưng tờ Online là một phần luôn sống động, hòa quyện và gắn chặt với dòng chảy thời sự và tin bài trên tờ báo in hoặc trên các bản tin truyền hình (nếu không làm được điều này thì xem như bạn đã bỏ mất những ưu thế của báo trực tuyến).

Như vậy việc tách bộ phận Online ra thành một phòng/ban nho nhỏ trong tòa soạn, lắp vài chiếc máy vi tính, cử vài người biên tập rồi xem đó như một phụ bản của tờ báo chính sẽ khiến tờ báo Online của chìm nghỉm trong hàng ngàn hàng vạn trang web đa dạng và năng động trên xa lộ thông tin.

Mô hình tòa soạn tích hợp, trong đó khu vực trung tâm là assignment desks - nơi làm việc của các Biên tập viên điều phối. Nguồn: cm640.wordpress.com.

Tất nhiên nhiều tờ báo không muốn giới hạn bộ phận Online trong căn phòng nhỏ. Có vài cách thức để lựa chọn.

Cách thứ nhất là mở rộng căn phòng nhỏ thành... căn phòng lớn hơn, nhiều người hơn, nhiều máy hơn, tăng cường phóng viên riêng cho tờ online.

Thế nhưng việc tăng cường phóng viên, mà lại là phóng viên viết báo in sang cho báo online thực sự không giúp ích gì nhiều, chưa kể đến những rắc rối trong phân công công việc, cách quản lý và sự phân biệt giữa mức nhuận bút của phóng viên báo in với báo online.

Cơ cấu của cơ quan báo chí do vậy sẽ kềnh càng hơn và những nội dung thể hiện trên các sản phẩm báo chí hoặc trên con số doanh thu không tiến bộ hơn bao nhiêu.

Những tờ báo lớn trên thế giới như New York Times, Washington Post đã chọn cách thức mở thêm bộ phận online với quy mô lớn. Họ không cần tuyển thêm nhiều phóng viên viết (vì độ ngũ viết của báo in vốn đã rất mạnh).

Họ tuyển thêm những phóng viên có kỹ năng đa phương tiện (có thể thực hiện các slide âm thanh, video & audio clip,...) và bỏ tiền vào cho những cách thể hiện nội dung một cách sinh động hơn bên ngoài câu chữ, hoặc những phần mềm giúp tờ báo tương tác với độc giả tốt hơn.

Tuy nhiên việc mở rộng bao giờ cũng tốn kém. Đó là một trong những lý do vì sao những phiên bản online của những tờ báo này, dù rất thú vị, nhưng chưa thể bù đắp cho những khoản lỗ của báo in.

Cách thứ hai, các báo thuê một công ty đối tác cập nhật tin tức cho phiên bản trực tuyến. Công việc cập nhật thông tin hàng ngày là sự lặp lại của các thao tác đơn giản tìm kiếm, copy & paste, biên tập cơ bản theo những quy tắc sẵn có nên không nhất thiết phải là phóng viên mới có thể làm được.

Hiện nay tại Việt Nam đã có các công ty nhận đảm trách công việc này cho một vài tờ báo trực tuyến/trang thông tin điện tử, nhưng bên cạnh đó họ làm thêm những công việc khác, hoặc cùng tìm kiếm, cập nhật tin, bài, video clip cho vài trang thông tin điện tử cùng một lúc.

Điều này dẫn đến việc tin tức trên các trang thông tin trực tuyến gần giống nhau. Và chắc chắn là nhân viên nhập liệu không có nghiệp vụ làm báo thì khó mà đem đến cho tờ báo trực tuyến những tin, bài chất lượng như người làm báo chuyên nghiệp, cũng như hoạt động của bộ phận online càng tách biệt hơn với tòa soạn báo ngày.

Hiệu quả của tích hợp

Cụm từ "tích hợp" (convergent) vốn không mới. Các tập đoàn báo chí hoạt động trong nhiều lĩnh vực như báo in, phát thanh, truyền hình, phim ảnh từ lâu nay đã được gọi là các "convergence".

Nhưng khi báo trực tuyến phát triển, từ "tích hợp" mang thêm những ý nghĩa mới. Và từ góc độ tổ chức cơ quan truyền thông, để đáp ứng nhu cầu tin tức dồi dào cho ít nhất là hai sản phẩm báo chí (bản in và bản online), khái niệm "tòa soạn tích hợp" được nhắc đến thường xuyên hơn.

Tích hợp trong trường hợp này, theo GS Larry Prior của ĐH Southern California, nghĩa là các phóng viên và biên tập viên của một tòa soạn cùng làm việc để sản xuất ra các sản phẩm cho những phương thức truyền thông khác nhau cung cấp cho công chúng những nội dung mang tính tương tác và liên tục 24/7.

Như vậy bộ phận thực hiện tin tức online không tách rời khỏi bộ phận nội dung báo ngày mà tất cả hòa thành một tổng thể. Trong tổng thể đó, mỗi phóng viên thực hiện công việc chuyên môn của mình và bộ phận biên tập viên điều phối (assignment editors) sẽ điều hành và phân công công việc.

Ví dụ như khi có một đám cháy, biên tập viên điều phối sẽ quyết định cần có video clip, hình ảnh tĩnh, phỏng vấn, hay điều tra,... và sẽ giao cho những phóng viên thích hợp thực hiện.

Họ – các biên tập viên, quyết định sự kiện nào phù hợp đi với loại hình truyền thông nào và cách thức, mức độ thể hiện sẽ như thế nào. Đây là những người quan trọng nhất trong tổ chức của tòa soạn tích hợp. Có thể xem họ như cảnh sát điều phối giao thông.

Để làm được điều này, bản thân các biên tập viên phải có tư duy đa phương tiện, nghĩa là khi nghĩ về cách tổ chức thực hiện, họ phải ngay lập tức nghĩ đến cách thể hiện nội dung thông tin trên các phương tiện truyền thông khác nhau mà cơ quan báo chí của mình có.

Các biên tập viên cần bỏ dần thói quen chỉ chăm chăm nghĩ về tờ báo in và cho rằng cập nhật tin trên online là việc... của người khác.

Với "bộ chỉ huy" hiện đại biết cách phối hợp nhuần nhuyễn các phương tiện truyền thông - đặc biệt là không e ngại các phương thức truyến thông mới, tòa soạn tích hợp sẽ hạn chế sự chồng chéo trong phân công công việc (hiện nay có tòa soạn cử cả phóng viên online lẫn phóng viên báo in đi cùng viết về một sự kiện) và tiết kiệm chi phí (không nhất thiết phải tuyển riêng phóng viên viết cho bộ phận online).

Đây là một cách tổ chức được đánh giá cao về tính hiệu quả trong thời gian gần đây, nhất là khi báo chí truyền thống sụt giảm doanh thu mà báo chí trực tuyến lại chỉ được công chúng ưa thích khi hoàn toàn miễn phí.

(Theo Nghề báo)