Người cầm bút và “một nửa sự thật”

Cạnh tranh thông tin độc - lạ là điều diễn ra hàng ngày. Nhưng không vì thế, nhà báo phải đưa “độc - lạ” lên hàng đầu bằng mọi giá mà quên mất cần có tính chính xác và định hướng dư luận.

PGS.TS Bùi Hiển

Trên cơ sở kế thừa những công trình sơ khai về thuyết nhật tâm của Nicolaus Copenicus, nhà khoa học Galileo Galilei (1564 - 1642) đã công bố thuyết nhật tâm, coi Mặt trời là trung tâm vũ trụ, còn Trái đất chỉ là một thiên thể hình cầu quay quanh Mặt trời.

Khi công bố điều này, Galilei đã phải đối diện đối diện với giàn thiêu của thần quyền trung cổ vì nó trái ngược hoàn toàn với những giáo lý của Thiên chúa giáo.

Chuyện kể rằng, để giữ mạng sống, trước Tòa án La Mã, ông buộc phải không công nhận học thuyết của mình. Nhưng ngay khi bước ra khỏi tòa án, ông đã nói: “Dù sao thì Trái đất vẫn quay”.

Đến năm 1979, Giáo hoàng La Mã đã công khai và chính thức tuyên bố: Phán quyết của Tòa thánh La Mã đối với nhà khoa học Galileo Galilei trong thế kỷ 17 là một sai lầm.

Nghĩa là, sau tận ba thế kỷ, thế lực về đức tin lớn nhất trong lịch sử loài người mới công nhận điều hiển nhiên là đúng.

Ví dụ về cách viết tiếng Việt theo đề xuất của PGS.TS Bùi Hiển

Lại nói chuyện công bố khoa học: Mới đây, công trình về cải cách tiếng Việt của Phó giáo sư – Tiến sĩ Bùi Hiền, nguyên Phó Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội được công bố trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng.

PGS.TS Bùi Hiển đã đề xuất một số cải cách về cách viết tiếng Việt, giảm số lượng chữ cái trong bảng chữ cái từ 38 xuống còn 31 chữ cái. Ông cho biết, nếu áp dụng bảng chữ cái mới, việc học và ghi chép tiếng Việt sẽ đơn giản hơn, thống nhất hơn. Thậm chí, theo tính toán của cá nhân ông, nếu áp dụng thành công đề xuất của ông thì chúng ta có thể tiết kiệm 8% lượng giấy ghi chép hiện nay.

Và như một thói quen xấu xí của người Việt: Đám đông la ó, phản đối, thậm chí nhục mạ ông bằng nhiều cách không thể tưởng tượng được.

Nếu bây giờ đang ở thời trung cổ, rất có thể, người ta sẽ xông vào nhà trói ông lại và để ông chết trên giàn thiêu.

Chắc hẳn PGS.TS Bùi Hiển rất bàng hoàng, sửng sốt trước thái độ này. Rất nhanh chóng, bằng sự bình tĩnh, điềm đạm của người làm khoa học, trả lời các cơ quan ngôn luận, ông nói "rất tiếc vì việc đưa ra không đúng lúc, không đúng thời và không đúng cách". Ông nói "sẽ không lùi bước dù bị ném đá bẩn thỉu". Và quan trọng nhất, ông nói:  “Lẽ ra, báo chí chỉ nên đưa tin thôi còn đây lại đăng cả một nội dung nghiên cứu nhưng lại chưa đầy đủ, sau đó được dẫn lên mạng xã hội khiến dư luận không hiểu hết được, phản ứng gay gắt".

Vậy là đã rõ. Nguyên nhân của những mạt sát tệ hại với một nhà khoa học bắt nguồn từ việc báo chí thông tin “chưa đầy đủ”.

Trong mọi trường hợp, mọi trạng thái tâm lý, bất kì ai cũng có thể lý giải được “tâm lý đám đông”, “tâm lý bầy đàn”. Nhưng ai đã đưa đám đông đến trạng thái cuồng loạn, chửi bới, mạt sát này? Còn có thể là ai nếu không phải là những người cầm bút?

Những người làm báo – lẽ ra bằng tri thức, đạo đức, bằng sự công chính cần thiết trước thông tin mới – phải là người hiểu rõ nhất, phải bình tĩnh xem xét đầy đủ, thậm chí xem xét cả những ý kiến khác mình, trong trường hợp này có lẽ đã không thực hiện đầy đủ chức phận của một người cầm bút.

Một người nói, có thể chỉ nói cho một người, một nhóm người nghe. Nhưng mỗi lời nhà báo nói-viết ra sẽ đến tay hàng triệu độc giả. Có thể nói, trong tình huống đưa tin, bài về công trình của PGS.TS Bùi Hiển, chưa nói đến tính đúng – sai của nội dung công trình khoa học, các nhà báo - phóng viên đã thiếu đi sự cẩn trọng cần thiết.

Đời sống thông tin hiện nay đang có sự canh tranh khốc liệt. Báo chí phải cạnh tranh với cái nhanh như chớp mắt của mạng xã hội. Các cơ quan báo chí cũng phải cạnh tranh với nhau để làm sao đưa được thông tin nhanh nhất – độc nhất – lạ nhất. Nhưng trong bất kỳ trường hợp nào, báo chí không nên tự biến mình thành công cụ nhanh nhất – độc nhất, nhưng lại thiếu chính xác nhất.

Một cái bánh mì thì vẫn là bánh mì. Còn một nửa sự thật không bao giờ là sự thật.

Nguồn: Tử Hưng/congluan.vn