Làm báo thời công nghệ 4.0

(ICTPress) - Bên cạnh những hoạt động căn bản, cổ điển như đầu tư hạ tầng, máy chủ, tường lửa... các tòa soạn báo đang có xu hướng đầu tư thiết bị, công nghệ mới, gia tăng đội ngũ lập trình viên để đem lại trải nghiệm mới cho độc giả. Tư duy chiến lược công nghệ của lãnh đạo là yếu tố cốt lõi quyết định sự thành bại của một tòa soạn thời đại số.

Xu hướng tích hợp đa công nghệ vào một nền tảng

Trong xu thế phát triển mô hình tòa soạn hội tụ, đa phương tiện, các cơ quan báo chí ngày càng chú trọng hơn tới việc đầu tư công nghệ để nâng cao hiệu quả, chất lượng làm báo, phục vụ độc giả ngày càng đa dạng hơn.

Đầu tư công nghệ gồm rất nhiều nội dung. Trong đó, đầu tư hạ tầng, máy chủ, tường lửa, kẻ cả việc hosting tại nước ngoài... là những thứ căn bản, cổ điển của các cơ quan báo chí. Đầu tư công nghệ mới hiện nay khác hơn, đa dạng hơn rất nhiều, không phải câu chuyện sắm thêm máy chụp ảnh, máy quay phim 360 độ, mua thêm máy bay không người lái (drone) hoặc có thêm ứng dụng mới. Ở đây là một tư duy tổng hợp về vấn đề công nghệ để làm sao có thể sử dụng nhiều công nghệ tích hợp vào một nền tảng, một mặt tạo sự thuận lợi nhất cho phóng viên, biên tập viên, mặt khác mang đến những trải nghiệm sáng tạo mới cho độc giả.

Một minh chứng điển hình cho nhận định nêu trên là Báo điện tử Vietnam Plus. Thông thường, nói về chuyện đầu tư công nghệ cho báo điện tử, mọi người sẽ nghĩ rằng chỉ cần có một hệ thống quản trị CMS tiện dụng là đủ. Tuy nhiên, CMS của Vietnam Plus rất đặc biệt.

“Không giống như một lõi CMS cơ bản mà công ty công nghệ sản xuất đại trà cho các tòa soạn báo, CMS của Vietnam Plus được bổ sung tính năng rất thường xuyên, và có nhiều tính năng mà CMS của các cơ quan báo chí khác không thể có được. Ví dụ như tạo các tuyến timelines, dòng tin tổng hợp theo dạng đặc biệt. Để CMS đủ đơn giản cho phóng viên, biên tập viên làm rất nhanh tin bài thì phải bổ sung tính năng và thực hiện vấn đề lập trình rất phức tạp. Nhiều chi tiết nhỏ bên trong như đặt metadata (siêu dữ liệu) trong tin giúp cho việc dễ dàng triển khai đóng gói thông tin theo những mục đích, yêu cầu khác nhau. Do có sự chuẩn bị sẵn sàng từ đầu nên rất thuận tiện triển khai mỗi khi có ý tưởng mới, giả dụ như năm 2014, Vietnam Plus đã rất nhanh chóng làm tiểu website (mini website) cho 63 tỉnh, thành phố hoặc 200 quốc gia trên thế giới. Những điều nhỏ như vậy nhưng đòi hỏi phải rất tỉ mẩn, trải qua thời gian dài, không phải tờ báo nào cũng nhìn ra và có sự đầu tư một cách xứng đáng”, ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo điện tử Vietnam Plus chia sẻ với Báo Bưu điện Việt Nam.

Đầu tư đội ngũ lập trình viên hỗ trợ việc làm báo kiểu mới

Làm báo multimedia (đa phương tiện) tiếp tục là xu hướng chủ đạo của các tòa soạn báo. Tuy nhiên, bây giờ, làm báo multimedia không chỉ đơn giản là viết bài báo, đưa vài ảnh, vài video, mà phóng viên, biên tập viên phải kết hợp với lập trình viên để tạo trải nghiệm mới cho độc giả, thậm chí thiết kế ra bài hoàn toàn kiểu mới, mỗi bài có một kiểu trải nghiệm, tránh nguy cơ độc giả bỏ đi vì cảm thấy nhàm chán với những bài báo đặt trên khung cố định của website.

“Nhiều cơ quan báo chí nước ngoài hiện nay có một tỷ lệ tương đối là cứ khoảng 4 – 6 phóng viên, biên tập viên thì có 1 người lập trình. Thậm chí có những cơ quan rất lớn, tỷ lệ này là 2:1. Trong môi trường số hóa, yếu tố truyền thông gắn với công nghệ gần như là yếu tố bắt buộc. Công nghệ gần như song hành với báo chí”, ông Lê Quốc Minh chia sẻ một thông tin thú vị.

Nhìn vào hiện trạng báo chí Việt Nam hiện nay, cũng có cơ quan báo chí lớn duy trì đến khoảng 100 nhân viên lập trình hoạt động đồng thời. Nhưng những đơn vị như vậy rất hiếm. Đa phần các cơ quan báo chí thậm chí chỉ coi phiên bản điện tử giống như phiên bản bổ sung, không phải phiên bản hoạt động độc lập. Đội ngũ công nghệ chỉ là một nhóm, phòng, nên chưa được quyền hạn, mức đầu tư thỏa đáng.

Dẫu sao, trong bối cảnh phải cạnh tranh rất mạnh với mạng xã hội, các cơ quan báo chí rất cần có những sản phẩm được đầu tư, thể hiện bằng những hình thức khác biệt.

“Tùy nhu cầu và điều kiện, tòa soạn có thể thuê đội ngũ công nghệ bên ngoài cùng phối hợp với phóng viên, biên tập viên tạo ra những tác phẩm báo chí kiểu mới, hoặc cũng có thể tự xây dựng đội ngũ lập trình viên cho riêng tòa soạn. Ai cũng muốn có đội ngũ giỏi nhưng phải trả lương cao, nếu số lượng bài sản xuất ra ít thì việc bỏ tiền bỏ đầu tư cho cả nhóm như vậy không hiệu quả”, Tổng Biên tập Báo điện tử Vietnam Plus nhận định.

Một kinh nghiệm hay đã được Tổng Biên tập Lê Quốc Minh chia sẻ, đó là việc Vietnam Plus đầu tư công cụ để làm Mega Story (dạng bài báo tích hợp đa thể loại, đa nền tảng, thể hiện cả chiều sâu và bề rộng của một vấn đề). Khi không có đội ngũ công nghệ song hành hàng  ngày, với công cụ này, các biên tập viên, phóng viên vẫn có thể chủ động thiết kế, chỉnh sửa, sản xuất bài nhanh chóng. Công cụ này giúp tòa soạn giảm thời gian thiết kế 1 bài Mega Story từ khoảng 5 – 10 ngày xuống chỉ còn 1 tiếng.

Tư duy chiến lược công nghệ của lãnh đạo: Yếu tố cốt lõi

Một trong những khó khăn đối với các tòa soạn báo ở Việt Nam hiện nay là những quy định chặt chẽ về kinh phí nhà nước cấp để đầu tư công nghệ. Chẳng hạn, đầu tư về máy tính, máy ảnh đã có quy chuẩn, song nhiều thiết bị mới không có trong quy định thì rất khó xin để được duyệt đầu tư. Nếu cứ chờ đợi quy trình, xin đúng quy chuẩn thì khó có thể xin được vì thiết bị không thuộc danh mục được phép mua.

“Ví dụ như đầu tư cho drone, hiện tại các tòa soạn có thể xin đầu tư 1 máy tính đắt tiền nếu chứng minh được nhu cầu, nhưng cùng số tiền đấy có thể mua 2 drone vẫn không thể xin mua được. Hoặc thiết bị quay 360 độ hay công cụ làm Mega Story cũng không thể xin đầu từ từ ngân sách nhà nước”, ông Lê Quốc Minh nói.

Trong bối cảnh này, các tòa soạn cần phải linh hoạt. Trong rất nhiều trường hợp phải tự bỏ tiền túi để đầu tư thì nên nghiên cứu lựa chọn thiết bị không quá đắt đỏ, chất lượng vừa phải đủ đáp ứng nhu cầu của mình là được. Dĩ nhiên, công cụ, thiết bị công nghệ rẻ hơn đòi hỏi phải có kiến thức về lập trình, phải chịu khó mày mò tự nghiên cứu, học hỏi thêm về cách sử dụng hiệu quả.

Là người có rất nhiều kinh nghiệm trong việc đầu tư công nghệ cho tòa soạn báo để đem lại trải nghiệm mới chinh phục độc giả, ông Lê Quốc Minh cho rằng khó khăn lớn nhất hiện giờ chính là tư duy chiến lược công nghệ của lãnh đạo, đầu tư không chỉ cho ngày hôm nay mà phải lường trước được cả khả năng mở rộng trong tương lai, đầu tư phải đúng hướng, tránh tốn kém.

Thứ hai, lãnh đạo có chiến lược rồi, cần phải thuyết phục cấp dưới để tự họ cảm thấy hứng thú sử dụng công nghệ mới. Nếu họ cảm thấy bị bắt buộc làm 1 – 2 lần lại chán rồi bỏ thì không hiệu quả.

Ở đây, cấp quản lý trung gian rất quan trọng, họ chính là người truyền đạt lại, thể hiện ý tưởng chiến lược của lãnh đạo cấp cao đến những nhân viên cấp dưới, nói cách khác, họ nắm giữ vai trò của những nhà quản trị dự án, từ dự án nhỏ như cách thể hiện, ứng dụng công nghệ cho một bài viết, đến những dự án lớn hơn. Những cán bộ được trang bị kiến thức công nghệ tốt thì có thể đặt đầu bài chính xác cho bộ phận công nghệ, nhờ đó, hai bên công nghệ và nghiệp vụ không quá mất công trong quá trình khớp nối công việc.

Ngoài ra, việc đào tạo công nghệ cho các phóng viên, biên tập viên cũng không thể bỏ qua. Lấy ví dụ Vietnam Plus, các phóng viên đều được phổ cập kiến thức cơ bản về HTML, khi xem trên CMS thấy lỗi thì có thể viết vào code để chỉnh sửa.

Các phóng viên là một yếu tố cấu thành tạo nên bức tranh công nghệ của một tòa soạn hiện đại. Theo cách thức làm báo chuyên nghiệp trên thế giới, mỗi phóng viên đều tự cố gắng trang bị thiết bị cho mình, không trông chờ tòa soạn. Tại Việt Nam, tư duy đầu tư thiết bị, công nghệ cho phóng viên cũng đã có sự thay đổi, từ chỗ để tòa soạn đầu tư, nay đã có xu hướng tự đầu tư những thiết bị thường xuyên sử dụng như máy tính, máy ảnh để phục vụ tác nghiệp. Dĩ nhiên, với những thiết bị như công cụ Mega Story hoặc máy quay 360 độ, phóng viên sẽ không tự đầu tư vì ít sử dụng trong cuộc sống hàng ngày, chỉ sử dụng cho mục đích của tòa soạn. Với các thiết bị chuyên nghiệp như vậy, cơ quan báo chí phải chi tiền đầu tư. N

Ngọc Mai/Báo Bưu điện